Tα κενά της θεσμισμένης εξουσίας

Τα μηνύματα αλλαγής των κοινωνικών δομών μεταδίδονται σήμερα ολοένα και πιο αργά, παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία έχει κάνει τεράστια άλματα και οι πολίτες έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στην γνώση. Είτε επειδή η καθυστέρηση αυτή οφείλεται στην εσκεμμένη υποβάθμιση των ίδιων των κοινωνικών αλλαγών είτε επειδή οι αλλαγές αυτές ακολουθούν πιστά τα παλαιότερα μοντέλα με την γνωστή κατάληξη, είτε επειδή αυτές ακριβώς οι πραγματικές αλλαγές απουσιάζουν, το ζητούμενο που σχετίζεται με την νέα αντιληπτική δυνατότητα σε έναν κόσμο γεμάτο αμφιβολίες  χάνεται στο μέλλον, που δεν υποθηκεύεται από κανένα αισιόδοξο παρόν. Εντούτοις ευκαιρίες υπάρχουν ακόμη.  Η παγκοσμιοποιημένη σκέψη που καθοδηγείται πολλάκις από την αθρόα μεταφορά κατεστημένων ιδεών οι οποίες αναλάμπουν στο όνομα των όποιων «χαμένων αξιών» και  αναμασώνται  τεχνηέντως από τους πολυπληθείς φορείς εξουσίας, αυτή ακριβώς η αδυναμία εκμετάλλευσης της διασποράς πληροφοριακού υλικού σε βάρος της υποτιθέμενα παντοδύναμης εξουσιαστικής επικράτειας, με την ταχεία μετάδοση εικόνων, την απευθείας κάλυψη τοπικών εξεγέρσεων και την διάδοση θεωριών από το διαδίκτυο, όλη αυτός ο πληροφοριακός βομβαρδισμός χρησιμοποιείται και πάλι ως εργαλείο χειραγώγησης και παρερμήνευσης των όποιων  εξεγερτικών προθέσεων των πολιτών.  Η προσωρινή αυτή επικράτηση δεν συνοδεύεται όμως και πάλι από εξασφαλισμένη κοινωνική τιθάσευση, μιας και αυτή ακριβώς η διάδοση των προθέσεων γίνεται δια της ίδιας της χειραγωγούμενης εικόνας μπούμερανγκ στους θιασώτες της νέας σιωπής. Κι αυτό συμβαίνει διότι τα τρωτά σημεία πολλαπλασιάζονται το ίδιο όπως και οι ευκαιρίες για ένα νέο σημάδι ανατροπής των κατεστημένων αξιών. Με λίγα λόγια, από την μια οι ευκαιρίες χάνονται παρά τον μεγάλο πληροφοριακό όγκο, ενώ από την άλλη τα παραθυράκια παραμένουν και πάλι ανοιχτά, καθώς η διάβρωση των εξουσιαστικών δομών είναι αναπόφευκτη όταν ένα νέο σύστημα κοινωνικής ποδηγέτησης δοκιμάζεται στην πράξη. Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι όλα τα νέα συστήματα εξουσίας - ακόμη και τα πιο τελειοποιημένα - έχουν τις ελλείψεις τους, όταν μάλιστα μιλάμε για ολικό  κατευνασμό των αντιδράσεων,  τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά για την παγκόσμια εξουσία. Τι ζητά σήμερα ο μέσος πολίτης; Πέρα από τα χρήματα - πέρα από την αταλάντευτη συσσώρευση αγαθών, τις απολεσθείσες δια του παγκόσμιου ολοκληρωτισμού ανθρώπινες αξίες. Τις εποχές εκείνες που παρά την γιγάντωση του συντηρητισμού, τα ήθη και έθιμα παρουσίαζαν την θετική τους πλευρά, άμεσα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Οι εποχές εκείνες δεν ανακαλούνται στην μνήμη λόγω των  κοινωνικών απαγορεύσεων αλλά λόγω αυτού ακριβώς του αγώνα γα την κατάργησή τους. Δεν ενθυμάται κανείς την εκάστοτε θεσμισμένη κοινωνική νόρμα αλλά την αξία της αμφισβήτησής της. Έτσι και σήμερα, αυτό που ανασύρεται από το παρελθόν δεν είναι η παντοκρατορία του καπιταλιστικού μοντέλου, παρά το νόημα της αντίθεσης με αυτό, όταν η  φτώχεια δεν δίχαζε παρά ένωνε τις μάζες. Το νόημα λοιπόν σήμερα που μεταδίδεται ταχέως συνδέεται με την ανάκτηση του χαμένου ιδεολογικού εδάφους, την εκ νέου δημιουργία κοινωνικών οραμάτων και την δεινή αμφισβήτηση της νέας ολιγαρχίας, που από την Άπω Ανατολή μέχρι τις ΗΠΑ και την Ευρώπη απλώνει για μια ακόμη φορά τα πλοκάμια της με βασικό όπλο την τεχνολογία, που ναι μεν απελευθερώνει τις μάζες εις ότι αφορά την  πληροφορία, τις εγκλωβίζει όμως αναφορικά με την αξιακή της αναζήτηση. Δεν προέχει  λοιπόν το είδος του κοινωνικού πολέμου παρά ο τρόπος, που διαφέρει σαφώς από το παρελθόν. Διότι σήμερα οι μάζες δεν αντιμάχονται με απαρχαιωμένα όπλα ούτε με ξεθωριασμένες ιδεολογίες, παρά με τον εντοπισμό των τρωτών σημείων πρόσβασης της εξουσίας των πολυεθνικών που ανεβοκατεβάζουν  τυπικά εθνικές κυβερνήσεις στο όνομα της παγκόσμιας διακυβέρνησης  σωρευτικών αγαθών ακόμη και κοινωνικοποιημένου χαρακτήρα, που καταναλώνεται με μεγαλύτερη ευκολία από τις καχύποπτες μάζες. Εδώ κυρίαρχο ρόλο έχει το κοινωνικό προφίλ των εταιρειών αυτών αλλά  και η τεχνητή καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης. Ο κόσμος όμως μαθαίνει με τον καιρό. Μπορεί  τα μηνύματα των όποιων κοινωνικών αλλαγών να καθυστερούν να μαθευτούν λόγω της καθοδηγούμενης ενημέρωσης, οι συνειδητοποιημένοι  πολίτες όμως επαγρυπνούν μέσα στις μάζες της απάθειας, χρησιμοποιώντας τα όπλα της δια της ταχείας παραπληροφόρησης νέας εξουσιαστικής δομής. Η παραπληροφόρηση, με λίγα λόγια, στρέφεται κατά του εαυτού της , όταν για παράδειγμα τα πληροφοριακά εργαλεία που ξεκινούν να γίνουν προσιτά για την διαιώνιση της καθεστηκυίας τάξης, γίνονται βασικά όπλα αμφισβήτησης στα χέρια μειοψηφιών που τα διαδίδουν αστραπιαία χρησιμοποιώντας την δύναμη της τεχνολογίας που όσο και να ελέγχεται, δεν  εξαντλείται. Αυτό το τελευταίο – η μη εξάντληση - σχετίζεται ακριβώς με τις νέες δομές και μορφές αμφισβήτησης. Γιατί εξάντληση των φυσικών πόρων, για παράδειγμα, δεν σημαίνει αυτοματοποιημένη αντικατάσταση με κάτι άλλο, τουναντίον προκαλεί μετανάστευση και κοινωνική διασάλευση των «τακτοποιημένων» κοινωνιών. Γιατί βεβήλωση των πολιτισμικών αγαθών ανά την υφήλιο, επιφέρει είτε πράξεις αντεκδίκησης είτε νέα  μοντέλα   αυτοδιαχείρισης ως απάντηση στην κακοποίηση της Παιδείας. Με δεδομένο ότι τα επαναστατικά αποθέματα εμπλουτίζονται και αυτά από το αντιχειραγωγικό πληροφοριακό απόθεμα. Για τον λόγο αυτό, ευκαιρίες υπάρχουν ακόμη.                

Το ζωτικό ψεύδος της ατομικής ελευθερίας

Η ελευθερία κατακτάται ενίοτε σε ατομικό  επίπεδο – έστω και ψευδώς – αυτό όμως που ενδιαφέρει περισσότερο είναι η συλλογικότητα και η πορεία των κοινωνιών όταν αυτό το ζωτικό ψεύδος της μερικής ελευθερίας λανσάρεται ως πρότυπο από την βιομηχανία της πολιτιστικής - και όχι μόνο - μόδας. Αν με την μονάδα θα διασωζόταν το κύρος της ανθρώπινης υπόστασης, θα αρκούσε και μόνο να θεράπευε κανείς τον εαυτό του και να κλεινόταν στον δικό του κόσμο, κάτι που σήμερα γίνεται κατά κόρον με την μόνη διαφορά όμως  ότι η προσωπική λύτρωση εξακολουθεί να είναι δυσεύρετο αγαθό. Αν οι αξίες της κοινωνίας παρέπεμπαν αποκλειστικά στην ατομική μακροημέρευση και όλα τ΄άλλα υπολείπονταν, δεν θα υπήρχε λόγος δημιουργίας  του παραμικρού κοινωνικού ιστού, καθώς ο καθένας θα δημιουργούσε το κάθε τι προς ατομκή του τέρψιν και όλα τα υπόλοιπα θα περίσσευαν. Όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Ήρθαμε σε αυτή την ζωή για να την απολαύσουμε και να την γευτούμε συλλογικά, πέρα από την επιβεβλημένη εξουσία της μειοψηφίας, μακριά από όλους αυτούς που κερδοσκοπούν από τον χρόνιο εγκλεισμό μας. Δεν ήρθαμε ούτε για να υποταχθούμε με συνοπτικές διαδικασίες στην επιβαλλόμενη σιωπή ούτε όμως και για να κάνουμε ότι θέλουμε χωρίς να διαβιούμε υπό την προστασία κάποιων στοιχειωδών κανόνων, που υποδεικνύουν όχι την υπαγωγή μας στον εφιαλτικό κόσμο της εκάστοτε μονοκρατορίας, αλλά τον σεβασμό στον διπλανό που αξιώνει και αυτός λίγο χώρο να αναπνεύσει. Οι κοινωνίες όμως, έτσι όπως έχουν δομηθεί, παραπέμπουν σε κλειστό σύστημα προσαρμογής όχι σε κανόνες αλλά σε διαταγές που επισείουν ποινές. Οι μόνοι που δεν υφίστανται τις ποινές αυτές είναι αυτοί που τις επιβάλλουν. Η ιστορία το έχει αποδείξει πάμπολλες φορές και είναι ο μοναδικός αδιάψευστος μάρτυρας. Η μετατροπή των σημερινών κοινωνιών σε περιφραγμένες φάρμες που μέσα τους κινούνται με ασφυκτικό μέτρο φιγούρες και σκιές της ανθρώπινης υπόστασης, ο περιορισμένος χώρος και χρόνος επιβίωσης κάτω από αυτές τις συνθήκες, με παράλληλη παρότρυνση απόκτησης απογόνων που θα πρέπει εξαρχής να νουθετηθούν καταλλήλως, δεν αλλάζει τα δεδομένα. Η ατομική ψευδαίσθηση της όποιας ελευθερίας που δήθεν κατακτάται σε ατομικό επίπεδο κάνοντας τον καθένα χρήστη του εικονικού του κόσμου χωρίς την παραμικρή χρήση φαντασίας, ο παραχωρημένος στενός χώρος άσκησης εξουσίας που εκλαμβάνεται ως προνόμιο στην συνείδηση των πολλών και που κάνει τον στενό χώρο να φαντάζει ευρύς, μιας και οι άλλοι δίνουν κάθε φορά και από κάτι στον εκάστοτε θηρευτή, όλη αυτή η αυταπάτη της επιβολής και της λάγνας ανέχειας, οδηγεί στην περαιτέρω κατάχρηση αφενός της εξουσίας των λίγων και αφετέρου στην ηθελημένη υποδούλωση των πολλών. Αν ο στενός χώρος της φάρμας συνεχίζει να εκλαμβάνεται ως χώρος περίκλειστης αλλά νοουμένης τάχα ως αυθεντικής ελευθερίας, αν όλη αυτή η ψευδαίσθηση συνεχίζει να είναι το πραγματικό που εκλαμβάνεται ως αληθινό, τότε οι κοινωνίες του σήμερα δεν έχουν ελπίδα. Αν με την επίκληση του «αδυνάτου» χάνονται και οι τελευταίες ελπίδες μετατροπής της φάρμας σε ανοιχτή κοινότητα χωρίς σύνορα, αν αυτή ακριβώς η συλλογικότητα εξαφανίζεται κάτω από τις διαταγές και τις εξουσίες των λίγων, τότε δεν μένει παρά να μπει η ταφόπλακα στην όποια ελπίδα για ανατροπή. Όμως δυστυχώς για αυτούς τους λίγους που εξουσιάζουν, οι άνθρωποι δεν παύουν να ψάχνουν να βρουν διόδους στην περιφραγμένη  φάρμα, να αναζητούν με μεγαλύτερο πάθος την ελευθερία και τους κανόνες της συλλογικής πρωτοβουλίας, την άμεση Δημοκρατία, τον κοινοτισμό. Δυστυχώς για την επιβεβλημένη χρόνια κατοχή, οι οάσεις συνεχίζουν να υφίστανται και αναλόγως των εξελίξεων αλλά και των ενεργειών της μειοψηφίας εξεγείρονται. Και πάλι σε αυτό, αναντίρρητος μάρτυρας είναι η ιστορία.Μπορεί άραγε να τα βάλει κανείς με την νομοτέλεια; Έχουν την γνώση οι λίγοι οραματιστές των νέο-Γκούλαγκ και Άουσβιτς να κλείσουν όλες τις διόδους, υψώνοντας συνεχώς νέα τείχη που στο τέλος θα περιορίσουν και τους ίδιους; Μπορεί, για παράδειγμα, η φετινή Ευρώπη να γίνει περίκλειστο φρούριο από φόβο προς τους μετανάστες και τους πρόσφυγες αν πρώτα απ΄όλα δεν απολέσει τις όποιες – έστω και ψευδείς – ευρωπαικές αξίες; Και για να επιστρέψουμε στο αρχικό ερώτημα: κατακτάται άραγε ποτέ η ελευθερία σε ατομικό επίπεδο αν δεν συνδυαστεί με τον διαθέσιμο ελεύθερο χώρο; Τα συμπεράσμτα δικά σας. Όχι όμως μόνο αυτά, επειδή η εξουσία των λίγων έχει μέλλον και θα πρέπει να βρισκόσαστε σε εγρήγορση. Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας δεν παύει να είναι ψευδαίσθηση όταν ο χώρος που παραδίδεται, στενεύει ολοένα και περισσότερο. Αποκαλύπτεται περισσότερο ως ψευδής αλλά πάνω απ΄όλα οικτρή αυταπάτη όταν δεν οδηγεί επουδενί στην απελευθέρωση των πολλών. Κοινώς δεν μπορεί να διατηρηθεί αν οι πολλοί δεν γκρεμίσουν τα στεγανά αυτού του ζωτικού ψεύδους. Στόχος βέβαια δεν είναι να καταλάβουν κάτι οι λίγοι – είναι αδύνατον - αλλά να την στερηθούν. Και πάνω απ΄ όλα να πάψουν να την διαφημίζουν.      

Η πρόκληση του φόβου και η εμβάπτιση της νέας μορφής βίας

Αν θα έχουμε επιπτώσεις και εμείς εδώ στην Ελλάδα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στην γαλλική πρωτεύουσα κανείς δεν μπορεί να το προβλέψει με ασφάλεια. Όλοι πλέον εστιάζουν στην έλευση προσφύγων στα νησιά μας και ο φόβος ότι ανάμεσά τους θα παρεισφρύσουν και τζιχαντιστές μεγαλώνει. Οι έλεγχοι από τις ελληνικές αρχές έχουν γίνει πιο αυστηροί και η παραμικρή υπόνοια λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν. Το πρόβλημα με τους τζιχαντιστές είναι ευρύτερο καθώς αυτή την φορά τα θύματα είναι αθώα και ο οποιοσδήποτε ευρωπαίος πολίτης ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθεί στο στόχαστρο. Θα πει βέβαια κάποιος: «Οι βομβαρδισμοί των Ρώσων, των Γάλλων και των Αμερικανών στοχεύουν πάντα τους τζιχαντιστές ή υπάρχουν και παράπλευρες απώλειες;». Σαφώς  υπάρχουν και εκεί αθώα θύματα. Το ζήτημα είναι όμως ότι οι όποιοι τρομοκράτες που ανταποδίδουν και πάλι με αθώα θύματα, ούτε καν αναμετρώνται στοιχειωδώς με τις στρατιωτικές δυνάμεις της Δύσης, ούτε καν έβαλαν ως στόχο στρατιωτικές βάσεις. Αυτού του είδους η τυφλή τρομοκρατία που δεν έχει κανένα υπόβαθρο και που κατευθύνεται από θρησκευτικό τυφλό μίσος θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, σε γεγονότα πρωτόγνωρα για την ανθρωπότητα. Η διασπορά φόβου και τρόμου, η πρόκληση πανικού στις ευρωπαικές πρωτεύουσες ναι μεν θα φέρει τους ευρωπαίους πιο κοντά στους πολέμους που διεξάγονται στην Μέση Ανατολή αλλά θα μεγαλώσει παράλληλα την καχυποψία και την ξενοφοβία, όπως έχω ξαναγράψει. Βούτυρο στο ψωμί της ακροδεξιάς είναι όλες τούτες οι καταστάσεις. Και όχι μόνο τη ακροδεξιάς αλλά και όλων όσων ισχυρίζονται πως για όλα φταίνε οι μουσουλμάνοι και  όσοι ασπάζονται το Ισλάμ.  Η ισλαμοφοβία αλλά και η αναγωγή του δικού μας ευρωπαικού  πολιτισμού σε ιδανικό, δεν πρόκειται να επιλύσει κανένα πρόβλημα τρομοκρατίας και πολύ περισσότερο να αποσιωπήσει τα όποια εγκλήματα έχουν διαπραχθεί στην Μέση Ανατολή, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και την Συρία από δυτικές στρατιωτικές δυνάμεις. Με λίγα λόγια: η τρομοκρατία είναι δημιούργημα και εφεύρεση της κάθε εξουσίας, πολιτικής ή θρησκευτικής που αποθεώνει τον ολοκληρωτισμό και τον σκοταδισμό. Και δυστυχώς οι νοσταλγοί των συστημάτων αυτών υπάρχουν και στην Ανατολή και την Δύση. Τι σημαίνει άραγε τζιχάντ; Τι θρησκευτικός φανατισμός και δικαιολόγηση των εγκλημάτων; Ποιοι είναι αυτοί οι  τυφλοί αυτόχειρες; Ερωτήματα που δεν βρίσκουν ούτε εύκολα ούτε σύντομα απάντηση. Η ιστορία έχει καταγράψει πληθώρα βίαιων ενεργειών από θρησκευτικές ομάδες, από μουσουλμάνους και χριστιανούς. Η ιστορία ήταν και είναι είναι ο αδιάψευστος μάρτυρας, η αλήθεια βρίσκεται στα γεγονότα. Οι όποιοι τζιχαντιστές όμως, οι όποιες μυστικές υπηρεσίες εμπλέκονται στο δράμα της Μέσης Ανατολής, αλλά και οι έμποροι όπλων που κάνουν χρυσές δουλειές στην Συρία, το Ιράκ και τα Αφγανιστάν, δεν θα πρέπει να κλείσουν τους πολίτες στα σπίτια τους. Δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να τους αποπροσανατολίσουν από τα υπόλοιπα προβλήματα που μετατρέπουν καθημερινά την ζωή τους σε κόλαση. Το αντίθετο: οι ενέργεις αυτές θα πρέπει να αφυπνίσουν τα εναπομείναντα σκεπτόμενα μυαλά για τον ρόλο που διαδραματίζουν οι θρησκείες και οι εξουσίες στην καθυπόταξη της λαικής αντίδρασης. Να το πούμε πιο καθαρά: κανένα εφιαλτικό σύστημα που στόχο έχει να εξοβελίσει τα δικαιώματα του απλού πολίτη στο ευρωπαικό έδαφος δεν θα πρέπει να ανδρωθεί και να επιβληθεί υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Γιατί μπορεί οι τυφλές τρομοκρατικές ενέργεις να στοίχησαν την ζωή σε δεκάδες ανθρώπους, μπορεί να εγκλώβισαν τους πολίτες και να τους βύθισαν στον φόβο, αυτές όμως οι ενέργειες απειλούν ευθέως με την εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας στην Ευρώπη, μιας χωρίς όρια αστυνομοκρατίας και στρατοκρατίας, με ότι αυτό θα σημάνει για τα δικαιώματα των πολιτών. Θα πρέπει να δούμε λοιπόν κάποια στιγμή τις επιπτώσεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.  Άλλα πάνω απ΄όλα αν θα πρέπει να επιτραπεί όλος αυτός ολοκληρωτισμός και η πριμοδότηση της ακροδεξιάς. Φόβος στον φόβο σημαίνει πολλαπλασιασμός του πανικού. Και πανικός δεν ήταν ούτε είναι καλός σύμβουλος στις κατ΄ευφημισμό δυτικές δημοκρατίες, αφού η όποια τυφλή τρομοκρατία επέφερε την κρατική τρομοκρρατία. Στέλνοντας τις κατακτημένες ατομικές ελευθερίες στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.         

Θολές μνήμες μιας μακρινής εξέγερσης

H επέτειος του Πολυτεχνείου έφτασε για μια ακόμη χρονιά. Πέρασαν 42 χρόνια από τότε που στις συνειδήσεις κάποιων καταχωρίζεται ως μια ακόμη εξέγερση που στην πορεία εκφυλίστηκε και ξεθώριασε.Πολλοί είναι αυτοί που αποτραβήχτηκαν από τότε στα κονάκια τους, άλλοι τόσοι βρέθηκαν σε πρωτόγνωρες για τα κυβικά τους θέσεις, τα χαμένα παιδιά της δεκαετίας του ’70 θρονιάστηκαν στις καρέκλες τους -γιατί έτσι αξίωσε ο χρόνος- και οι καινούργιοι πιτσιρικάδες στήθηκαν στις οθόνες για να αναμασήσουν τα διαφημιστικά τσιτάτα, σαν να μην σημαίνει τίποτε η 17η Νοέμβρη, παρά μια συνηθισμένη μέρα που κάποιες χιλιάδες την απολαμβάνουν σερφάροντας στο διαδίκτυο ή σχολιάζοντας την παγκόσμια και εγχώρια οικονομική κρίση. Η επέτειος αυτή, γνώριμη σαν τις άλλες, αφήνει ανεξίτηλα τα γεγονότα αλλά πάραυτα τις μνήμες προβληματικές. Οι γενεές της πάλαι ποτέ αντίστασης και νυν ασημαντότητας  μεταβλήθηκαν απλά σε χωρίς σφρίγος και παλμό φωνές και διαμαρτυρίες για μια καλύτερη επιβίωση, εν μέσω παραλυμένων αξιώσεων καινούργιων αφεντικών (πολλών εξ΄ αυτών από τα αριστερά) που μοστράρουν ως κατεξοχήν θέμα στις ειδήσεις των οκτώ. Φορτσάτοι και οι τηλεπαρουσιαστές περικόπτουν  με ευκολία τα μηνύματα εκείνων των χρόνων, που στην πλειοψηφία τους μιλούσαν για γενικευμένη ανατροπή και όχι απλά  πτώση της χούντας, αντικαθιστώντας τις οδομαχίες με τη γενικότερη κατακραυγή ενός κόσμου που αγανακτεί στις βιτρίνες και προσεύχεται μην τυχόν και ξημερώσει άλλη μια ακόμη μαρτυρική μέρα για τα πορτοφόλια και την ανοχή του. Έτσι είναι. Η μέρα τούτη βέβαια έχει ήδη ξημερώσει εδώ και καιρό και τα πορτοφόλια άδειασαν με συνοπτικές διαδικασίες. Οι ερπύστριες πάντως δεν ηχούν ακόμη, ούτε και ο θάνατος των εξεγερμένων. Ένας κλεφτοπόλεμος με τις Μονάδες Αποκατάστασης της Τάξης ηχεί μόνο από μακριά ωσάν ένα αναζωογονητικό φρεσκάρισμα της λεκτικής και όχι μόνο αντιπαράθεσης. «Τα χρόνια πέρασαν», επισημαίνουν με στόμφο τα επετειακά ντοκιμαντέρ των ευσυγκίνητων βετεράνων επαναστατών, οι εικόνες αποχρωματίστηκαν και οι κραυγές σίγησαν μπροστά στο επιστημονικό αλάθητο της νέας εποχής, μπροστά στο συσσωρευμένο κέρδος των κάθε λογής golden boys που είναι οι πρεσβευτές της νέας καθεστωτικής αντίληψης περί ευημερίας. Όχι, τα συνθήματα για μια άλλη κοινωνία μπορεί να εξακολουθούν να δονούν την ατμόσφαιρα, δεν αγγίζουν όμως τις μάζες που τρέμουν μπροστά στην θηριώδη επέλαση του καπιταλισμού. Έμειναν μονάχα οι λεωφόροι να θυμίζουν πως κάποτε κάτι συνέβη. Πριν από χρόνια η αναπαράσταση του γυμνού κοριτσιού κλεισμένου στη γυάλα έξω από το Πολυτεχνείο ανήμερα της επετείου, εξέφρασε την επικράτηση μιας εποχής που φιμώνει τα πάντα. Που κλείνει τον καθένα στο καβούκι του και που τον κάνει να ξεκλειδώνει το μυαλό του μονάχα όταν υπάρχει προοπτική κέρδους. Ένας κόσμος στη γυάλα είναι εξίσου επίκαιρο σαν μήνυμα και για τη σημερινή εικονική πραγματικότητα. Μπορεί να μην υπάρχουν αύρες και ερπύστριες, ο ήχος όμως του εγκλεισμού είναι άκρως επιβλητικός. Είναι ένας ήχος πεντακάθαρος, όμως γεμάτος ασφυξία και αποκλεισμό. Μήπως ξέρει κανείς τον τρόπο να κρατήσει τις αναμνήσεις του ζωντανές; Μήπως υπάρχει το φάρμακο για να μην εξοκείλουμε σε άλλες πολιτείες καταδυναστευτικές; Συνταγές και κόλπα για το φρεσκάρισμα της μνήμης δεν προσφέρει κανείς. Το μόνο που έχουν να προτείνουν είναι νέες συμμαχίες στο πολιτικό πεδίο, κυβερνήσεις που στέκονται ως το μόνο προτεινόμενο διέξοδο στην τραγική πραγματικότητα της νέας εποχής. Πολλοί θα πουν πως το κείμενο τούτο μαυρίζει την ψυχή. Άλλοι θα ισχυριστούν πως βρισκόμαστε πια σε έναν άλλο αστερισμό, μακράν των όποιων επαναστατικών διακηρύξεων  και τσιτάτων. Ίσως και να έχουν δίκιο. Το Πολυτεχνείο ουδείς γνωρίζει αν είναι εδώ. Στέκει όμως εκεί στην ίδια θέση, χωρίς την δέουσα αναταραχή. Μια εικόνα, ένα όνειρο, η εξέλιξη της ηλικίας και τα μυαλά παροπλισμένα. Στέκει και δεν θυμίζει τίποτε πως κάποτε υπήρχε σε συνέχειες κατά τη Μεταπολίτευση αρκετός κόσμος που έχανε την ψυχραιμία του στο κροτάλισμα των αστυνομικών ασπίδων. Το Πολυτεχνείο είναι εκεί που ήταν χωρίς τον κόσμο στο πλευρό του. Οι μνήμες παραείναι θολές για να φρεσκαριστούν.

Η σφαγή αθώων δεν γνωρίζει σύνορα

Υπάρχει ένας τεράστιος κίνδυνος με την σφαγή στο Παρίσι και το τονίζω: να πριμοδοτηθεί απλόχερα η ακροδεξιά όχι μόνο στην Γαλλία αλλά και στις άλλες χώρες υποδοχής προσφύγων, οι οποίοι ούτε ευθύνονται για τις τρομοκρατικές ενέργειες φανατισμένων ισλαμιστών ούτε από το αιματοκύλισμα στην Συρία που έχει κοστίσει την ζωή σε χιλιάδες αθώους πολίτες τα τελευταία χρόνια. Όλοι αυτοί οι πρόσφυγες που πνίγονται στα νερά του Αιγαίου ταυτίζονται σαφώς με τους αθώους πολίτες της τραγωδίας του Παρισιού και σε κανένα σημείο δεν έχουν να κάνουν ούτε με τα στρατιωτικά σχέδια της Δύσης ούτε με τα τυφλά τρομοκρατικά χτυπήματα στην Ευρώπη που στοχεύουν στην κατάλυση και των τελευταίων έστω προσχηματικών εναπομεινάντων δημοκρατικών δεσμών. Κοινώς όταν το ένα χέρι νίβει το άλλο. Η πριμοδότηση των νεοναζιστών στην Ευρώπη από όλους αυτούς που ασπάζονται θρησκευτικά δόγματα, όλους αυτούς που οπλίζονται από τις εξουσίες πολλών κρατών ανά την υφήλιο, θα έχει ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού πάνω από τα άψυχα σώματα των δολοφονημένων αθώων πολιτών είτε στην Συρία και το Ιράκ, είτε στο Παρίσι και όπου αλλού αποφασιστεί να εξοντωθούν άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με την βία. Οι χιλιάδες πρόσφυγες που καταφθάνουν στην Ελλάδα από τις εμπόλεμες περιοχές της Συρίας, του Αφγανιστάν, και του Ιράκ, μιλούν απλά για τον όλεθρο και την καταστροφή που σπέρνουν ανεξέλεγκτες ομάδες φανατικών ισλαμιστών, που μάλλον φαντάζουν ως καθοδηγούμενες – και το τονίζω – ομάδες παραστρατιωτικών. Οι πρόσφυγες αυτοί κινδυνεύουν τώρα να υποστούν τις συνέπειες της σφαγής του Παρισιού  και να γίνουν βορά των ακροδεξιών θυλάκων στην Ευρώπη. Και αυτό δεν θα γίνει αμέσως αλλά σταδιακά. Από την άλλη πλευρά, η διασπορά του φόβου από τους τζιχαντιστές - που αμφιβάλλω αν δρουν δίχως την προστατευτική ομπρέλα μυστικών υπηρεσιών και που εξοπλίζονται από υπόγειες διαδρομές πώλησης όπλων από την Ευρώπη και αλλού - αυτός ο τρόμος που εξαπλώνεται στην Ευρώπη για νέα τυφλά τρομοκρατικά χτυπήματα, θα οδηγήσει τις κοινωνίες προς ολοένα και μεγαλύτερο αυταρχισμό και καταστολή, με ότι αυτό συνεπάγεται για τους αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες που διεξήγαγαν οι λαοί τις περασμένες δεκαετίες έχοντας απέναντί τους αδίστακτες κυβερνήσεις και στρατούς. Η πληγή στην Συρία αλλά και το «ξεχασμένο» Ιράκ και το Αφγανιστάν  που άνοιξαν οι Δυτικοί αλλά και οι πάλαι ποτέ σταλινικοί του παρελθόντος, δεν αναμένεται να κλείσει, και σε αυτό καλύτερο θα ήταν να αναρωτηθείτε για τον ρόλο των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Κίνας αλλά και των ευρωπαϊκών κρατών. Αυτό βέβαια δεν θα πρέπει να μας αφήνει απαθείς απέναντι στην τυφλή βία ούτε να νομιμοποιεί στο ελάχιστο απάνθρωπες ενέργειες που οδηγούν σε τραγωδίες όπως αυτή του Παρισιού. Όμως θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί γιατί η όποια δημοκρατία έχουν κατακτήσει οι λαοί με αγώνες και θυσίες, κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα από το εκάστοτε θρησκευτικό παραλήρημα αλλά και τις νεοναζιστικές ονειρώξεις. Αν σκέφτονταν τους πολίτες οι εξουσίες των χωρών της Δύσης δεν θα προέβαιναν σε μαζική καταπάτηση των δικαιωμάτων των πολιτών που προέρχονται από την Συρία, το Ιράκ και αλλού που πνίγονται στα νερά της Μεσογείου και του Αιγαίου για να αποφύγουν αφενός τους αποκεφαλισμούς των τζιχαντιστών και αφετέρου τις βόμβες του Άσαντ, των Ρώσων και των Αμερικανών.  Αν πραγματικά ήθελαν και θέλουν να αντιμετωπίσουν τον τυφλό θρησκευτικό  εξτρεμισμό, δεν θα άφηναν για δεκαετίες αλώβητους όλους αυτούς τους θύλακες στην Μέση Ανατολή, εξοπλίζοντάς τους σαν αστακούς στο όνομα των πετρελαϊκών συμφερόντων. Την ίδια στιγμή - άμα ήθελαν - θα είχαν εξουδετερώσει  τους κάθε ακροδεξιούς και νεοναζί σε όλα τα μήκη και πλάτη της Δύσης. Όμως τίποτε από αυτά δεν έκαναν. Και μάλλον δεν το θέλουν. Τουναντίον, αφήνουν απροστάτευτους τους αθώους πολίτες στην Συρία, εγκαταλείπουν στο έλεος το Αφγανιστάν, και μετά τον διαμελισμό του Ιράκ ανέχονται την δημιουργία ισλαμικού κράτους, με ότι αυτό συνεπάγεται για την δημοκρατία και την επιβίωση των ανθρώπων στην ευρύτερη περιοχή. Από την Δύση ξεκινά το πρόβλημα και συγκεκριμένα από τις εξουσίες των χωρών της. Οι λαοί είναι αυτοί που πάντα πληρώνουν το τίμημα είτε της κρατικής είτε της θρησκευτικής βίας. Και αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία θα δει αμέτρητες σφαγές είτε στο όνομα των θρησκειών είτε στο όνομα της επιβολής της εκάστοτε κρατικής εξουσίας. Η αποθέωση της υποκρισίας; Το μισάωρο – συνομιλία μεταξύ Πούτιν και Ομπάμα. Ποιοι άραγε συντηρούν την βία στον πλανήτη; Ποιοι είναι που μέχρι πριν λίγο καιρό ήταν έτοιμοι για νέα πολεμική αντιπαράθεση; Ποιοι συντηρούν την εξουσία των μουλάδων και των κάθε λογής παραφρόνων που αποκεφαλίζουν και εκτελούν αθώους πολίτες, ανεχόμενοι παράλληλα την άνοδο της ξενοφοβίας και του ρατσισμού; Οι απαντήσεις στην ιστορία πριν και μετά τους δύο παγκοσμίους πολέμους. Δεν είναι εύκολο να ξεσκονίσει κανείς τα βιβλία όλων όσων προέβλεψαν τα δεινά της θρησκείας και του κράτους. Είναι όμως αναγκαίο για ένα καινούργιο προσανατολισμό της σκέψης, μακριά από τον ρόλο των μυστικών υπηρεσιών και των εμπόρων όπλων που τείνουν να καθορίσουν το μέλλον της ανθρωπότητας μετά από κάθε σφαγή αθώων σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.          

Μεταμφιεζόμενοι και Ιδεαλιστές

Οι ιδέες χρεοκοπούν όσο οι φορείς τους αλλοιώνονται και η πόρευσή τους αλλάζει μονομιάς ρότα. Δεν είναι βέβαια τόσο ότι χάνονται αυτές οι ιδέες, αλλά το ότι πρέπει να βρεθούν οι νέοι κήρυκες, με δεδομένο ότι και αυτοί κάποια στιγμή  δεν αποκλείεται να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους. Η συνέπεια απέναντι σε αυτά που πρεσβεύει κανείς, η στάση του απέναντι στην κοινωνία και την εξέλιξή της, η γενικότερή του τοποθέτηση απέναντι στα εκάστοτε δρώμενα χαρακτηρίζει και την πορεία του, τις επιλογές και τα νέα πιστεύω του. Όλοι αυτοί που επιλέγουν να αποστασιοποιούνται από τα δρώμενα με πρόσχημα την διεύρυνση ή διάσωση του κλειστού οικιακού τους χώρου, όλοι εκείνοι που θεωρούν εαυτούς υπηρέτες ενός νέου κοινωνικο-οικονομικού στάτους, μακριά από διαμαρτυρίες και ενστάσεις, απλά διεκπεραιώνουν επιβραβεύοντας  το συμβόλαιο - προβοκάτσια μεταξύ της κοινωνίας και του κράτους από κάποιο χρονικό σημείο και μετά, την ίδια στιγμή που ουκ ολίγες φορές βρίσκονται σε ευθεία αντιπαράθεση, είτε υπάρχουν μνημόνια είτε όχι. Όλοι αυτοί που ξεπουλούν τις απόψεις τους προς χάριν της καταναλωτικής ευμάρειας και του αιφνιδίως κατεστημένου αλλά ταυτόχρονα και αυτοεπιβαλλόμενου καθωσπρεπισμού ή  κατά την εκτίμησή τους εκάστοτε ομαλού τρόπου ζωής, απλά εξαργυρώνουν το χάπι του νεοσυντηρητισμού που με δόλωμα το χρήμα αναζητά ανελλιπώς νέους υπηρέτες. Και αυτό μπορεί να γίνει από την μια στιγμή στην άλλη, από τότε που καταβάλλεται ο πρώτος παχυλός μισθός και οι ταλαντούχοι υποψήφιοι δείχνουν με πόση ανυπομονησία τον περίμεναν. Θα έλεγε κανείς ότι οι ψευτοαντιδράσεις της νεώτερης ηλικίας συνοδεύονταν από τα όρια που ο καθείς είχε θέσει στον εαυτό του, πότε να εξεγερθεί, πότε να βυθίζεται στην κραιπάλη και πότε να φορέσει το αστραποβολούν κοστούμι, γιατί έτσι είθισται από ένα σημείο της ζωής και μετά. Το πρόβλημα δε δεν είναι τόσο η αμφίεση αλλά αυτό που παριστάνει και πολύ περισσότερο αυτό που σηματοδοτεί. Ούτως ή άλλως ο «ελεύθερος χρόνος» θα δοθεί και πάλι, απλά αυτή την φορά η ψυχαγωγία είναι προκαθορισμένη. Έτσι, με αυτά και μ΄αυτά, η συζήτηση περί του νέου κομφορμισμού παίρνει σάρκα και οστά, ενώ στην θέση του «μετανοημένου» έρχονται νέοι υποκινητές της κάθε μορφής κραιπάλης. Την βλέπουν έτσι, γι΄αυτό και αλλάζουν με ευκολία. Στρώνουν από νωρίς το έδαφος για να πανηγυρίσουν την είσοδό τους στην καλοστημένη αστική εμποροπανήγυρη και με το «Αστός» δεν νοείται ο ελεύθερος άνθρωπος της Αναγέννησης, ούτε οι αντίστοιχες «Πόλεις» της εποχής εκείνης. Αυτό που συντελείται από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και μετά δεν είναι παρά μια συνεχής κονιορτοποίηση της ελεύθερης βούλησης που με την βοήθεια της εξαρτησιογόνου Μόδας γίνεται και αυτή καταναλωτικό προϊόν στα κιτάπια της μαζικής παραβίασης των προαναφερόμενων ιδεών. Παραμείνουν όμως οι ιδέες; Επικαιροποιούνται από τους κήρυκες του αντίστασης στον κοινωνικό διασυρμό; Ή απλά το όλο παιχνίδι είναι στημένο από δεκαετίες τώρα, να αντιδρά κανείς από νωρίς και νωρίς - νωρίς επίσης να «μαζεύεται» στο σπιτικό του, που ο ίδιος εγκαινιάζει με τα χρήματα της εκάστοτε μεταμοντέρνας ή εκμοντερνισμένης  εξουσίας; Μη στέκεστε στους όρους και τις έννοιες. Αυτές έχουν δοθεί για κάποιο λόγο και σκοπό. Για τον σκοπό αυτό και η στοχευμένη εκ μέρους μου κακοποίησή τους. Χάνονται, λοιπόν, οι ιδέες; Εξαφανίζονται οι φωνές των επαναστατημένων; Όχι. Μονάχα η επιφάνεια φεύγει, η πρώτη στρώση, η πρώτη βλαβερή λιπαρή κρούστα κατά το λαικέστερον. Μετά τα πράγματα ξεκαθαρίζουν. Και με αυτό, ο κάθε κατεργάρης στον πάγκο του. Ο καθένας με τον εαυτό του, το παρόν και το μέλλον του. Μόνο που οι συνοδοιπόροι του χθες, γίνονται οι αντίπαλοι του τώρα, λόγω των διαφορετικών συμφερόντων ή ιδεών που υπηρετούν. Για να μην  πούμε πως η μάχη μεταξύ αυτών που είναι αυτό που κάποτε κατηγορούσαν και αυτών που επιμένουν στο φαντασιακό με την κοινωνική διάσταση της ελεύθερης επιλογής και κρίσης κατά την διαδικασία της αυτοθέσμισης, έχει ήδη αρχίσει. 

Η δύναμη του πρόσφυγα και το βόλεμα του φοβικού πολίτη

Θα αναρωτιέται κανείς ασφαλώς που βρίσκουν την δύναμη οι πρόσφυγες να διασχίζουν το Αιγαίο με θύελλες και θαλασσοταραχή, να ρισκάρουν τις ζωές τους, αυτών και των παιδιών τους που ακόμη δεν είδαν καλά – καλά το φως. Η απάντηση δεν είναι μία αλλά πολλές. Πρώτα απ΄όλα ο πόλεμος και ο εξαναγκαστικός ξεριζωμός, έπειτα η πείνα και η στέρηση, ακολουθεί η πολιτική δίωξη και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις εστίες τους. Η ευκολία με την οποία οι πρόσφυγες διασχίζουν τα νερά του Αιγαίου, η απόγνωση για την έλλειψη προοπτικής για μια ασφαλή ζωή στα εδάφη τους, συν το γεγονός ότι στην «πολιτισμένη Δύση» ελπίζουν πως θα βρουν ασφάλεια και φιλοξενία, τους ωθεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να αναζητήσουν καταφύγιο ή τελικό προορισμό την Κεντρική Ευρώπη. Αυτό που δεν ξέρουν οι απελπισμένοι πρόσφυγες είναι ότι σιγά – σιγά αρχίζουν να υψώνονται τείχη απέναντί τους και οι ελπίδες για μια νέα ασφαλή ζωή να λιγοστεύουν.  Αυτό που δεν έχουν λάβει υπόψιν τους είναι ότι ο εκμαυλισμός των συνειδήσεων στην Ευρώπη οδηγεί σε πάσης φύσεως αδιέξοδα μιας και κοντά στους εθελοντές -  διασώστες και τις συγκινητικές τους προσπάθειες, ξεπροβάλλουν και ακραίες ρατσιστικές φωνές που διακηρύσσουν την διατήρηση με κάθε τρόπο και μέσο της  εθνικής ταυτότητας, ει δυνατόν ακόμη και με την επαναπροώθηση των προσφύγων. Θλιβερά φαινόμενα μιας Ευρώπης που έχει πιάσει πάτο και που η Δημοκρατία της τελειώνει εκεί που πνίγεται ο τελευταίος πρόσφυγας. Οι κυβερνήσεις των κατά τα άλλα «δημοκρατικών» χωρών της Ευρώπης δείχνουν σαστισμένες και αδυνατούν να καταλήξουν σε κάποια μορφής συμφωνία απέναντι σε αυτή την σοβαρή κατάσταση.  Τις λογικές που θέλουν να κοστολογήσουν την ανθρωπιά, κατήγγειλε πρόσφατα ο πρωθυπουργός, Αλ. Τσίπρας, στη Βουλή, απαντώντας στις αιτιάσεις που αναφέρουν ότι η Ελλάδα δεν διεκδικεί οικονομικό όφελος από τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης. H ανθρωπιά όμως για πολλούς κοστολογείται και μάλιστα γενναιόδωρα, είτε αφορά την Ελλάδα είτε άλλες χώρες. Πάντα θα υπάρχουν αυτοί που θα κερδοσκοπούν από την δυστυχία, πάντα θα επιβάλλεται  κρατική καταστολή ενάντια σε πολίτες που το μόνο που θέλουν, είναι να ζήσουν εν ειρήνη. Αυτό ακριβώς το πάθος τους για την ειρήνη και την ελευθερία, τους κάνει να παλεύουν με τα μανιασμένα κύματα και να υποκύπτουν στους εκβιασμούς των δουλεμπόρων. Δεν είναι για αυτούς μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα η όλη ιστορία, είναι απλά πίσω τους η φρίκη του πολέμου και μπροστά τους η απουσία του. Αυτό τουλάχιστον το προσφέρουν ακόμη οι «πολιτισμένες» χώρες της Δύσης.  Το κουράγιο των προσφύγων το δημιουργούν  οι ενέργειες των εθελοντών, που αφήνουν τις εστίες τους και το ασφαλές βασίλειο της προσωπικής τους ευημερίας για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους πρόσφυγες. Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι; Σαφώς. Αυτό που δεν κατάφερε ο διεθνής καπιταλισμός είναι να διαλύσει  και να κατακερματίσει τις ομάδες των πολιτών που ακόμη σκέφτονται με γνώμονα την συλλογικότητα και το κοινό καλό. Οι οάσεις αυτές – οι νησίδες ανθρωπιάς - αντιστέκονται σε κάθε ιδιοτέλεια και προσωποπαγή κρατική οντότητα. Δεν αρέσει αυτό στον κάθε βολεμένο, που αδυνατεί ή αρνείται να κινήσει την σκέψη του. Δεν αρμόζει η εν λόγω συμπεριφορά στην λογική των κάθε λογής τραστ ή κονσόρτσιουμ, που διαφημίζουν στοχευμένα και υποβολιμιαία την « εταιρική κοινωνική ευθύνη», που φυτεύουν δέντρα και διαφημίζοντας την «οικολογική» τους συνείδηση, γιατί πολύ απλά θέλουν να ελέγξουν την αυτοοργάνωση των πολιτών, θέλουν να υποκαταστήσουν τον ανθρώπινο αυθορμητισμό στο όνομα της δικής τους κερδοσκοπίας. Οι πρόσφυγες έχουν ακόμη δύναμη γιατί αψηφούν το  κάθε τσιράκι της εξουσίας που αγανακτεί έμμεσα ή άμεσα γιατί «οι ξένοι» του παίρνουν τις δουλειές και του αλλοιώνουν την εθνική του ταυτότητα και συνείδηση. Αδιαφορούν στα λεγόμενά του γιατί απλά αυτοί θέλουν να ζήσουν και τα παιδιά τους να πάψουν να  παίζουν με τα όπλα. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι πρόσφυγες έχουν και δύναμη και θέληση για μια καλύτερη ζωή. Κατά τα λοιπά, όσοι φωνασκούν, ας κλειστούν στα σπίτια τους  και ας μείνουν με την εικόνα του «αμόλυντου» και αυτού που νοιάζεται μόνο αν θα μπει στο τέλος του μηνός ο μισθός του.