Πέμπτη 31 Ιανουαρίου 2019

Φιλοσοφία και ανατροπή

Η εννοιολογική έρευνα ενίοτε διαφωτίζει την ζωή ολόκληρη. Άλλες φορές διανοίγει εμπεριστατωμένα τις σκέψεις, κατηγοριοποιώντας τες κατά το δοκούν. Υπάρχουν όρια στον ανθρώπινο εγκλεισμό ή αυτός αποτελεί την ύστατη υποκρισία; Μπορεί ο απλός πολίτης να βγει από την απομόνωσή του και να άρει μονομιάς τα αδιέξοδα που προκλήθηκαν από τον ανηλεή συμβιβασμό με μια ζωή γεμάτη κενά και ελλείψεις; Η διάρρηξη της νοσηρής σχέσης με τα υποκείμενα και αντικείμενα της καθημερινότητας  εξαρτάται άμεσα από την θέλησή του;

Σκέψεις όλες τούτες, διαλογισμοί αλλά πάνω απ΄όλα ερωτήματα που οδηγούν κατευθείαν σε άλλους κόσμους, πολιτείες και συμπεράσματα. Καταλήγει  λοιπόν κάπου αυτός ο νοητικός και εννοιολογικός λαβύρινθος; Είναι διατρητός και συνάμα τερματικός;

Φιλοσοφώ σημαίνει διανοίγω συνεχώς νέους πνευματικούς δρόμους και δημιουργώ καινούργιες απορίες ή ερωτήματα που ψάχνουν απάντηση αλλά η όλη ιστορία με τον νου δεν σταματά εκεί καθώς η εξερεύνηση των λαβυρίνθων του αποτελεί την βασική διαδικασία.

Αποδέχομαι κάτι σαν θέσφατο, από την άλλη, σημαίνει ότι δεν έχω πλέον αντιρρήσεις και η σκέψη μου σταματά εκεί. Πόσα πράγματα όμως στην ζωή αποτελούν λίγο - πολύ απαράβατους κανόνες; Ποιοι ορίζουν μέχρι που σημείου θα σκέφτομαι και θα αποφασίζω; Στην κοινωνία που ζούμε οι καθορισμοί δεν παίρνουν την μορφή διαλεκτικής συζήτησης ούτε υφίστανται την όποια σωκρατική  μαιευτική. Δέχονται  μόνο κάποια αναίμακτη κριτική και μέχρι εκεί.

Τα κράτη και οι εξουσίες έχουν από καιρό ενδυθεί την ύψιστη αλήθεια, μετατρέποντας τους πολίτες σε παθητικά όντα, σε κινούμενες φιγούρες που για να αποφασίσουν το κάθε τι, αυτό πρέπει να γίνει μέσω επιλεκτικής αδείας ή κατά περίσταση άρση της απαγόρευσης αυθόρμητης αντίδρασης που οδηγεί δήθεν σε ένα εικαζόμενο και προφανώς εικονικό χάος. Η άρση αυτής της κατά συνθήκην  απαγόρευσης δημιουργεί την φρούδα ελπίδα και ψευδαίσθηση πως κάποια πράγματα η εξουσία τα αφήνει να εξελίσσονται. Ο λόγος είναι ότι μόνο έτσι μπορεί να δικαιολογήσει την ύπαρξή της αλλά πάνω απ΄όλα το καλό και φιλικό της προσωπείο.

Κανείς δεν σκέπτεται, όμως, ότι την ίδια στιγμή παίρνει πίσω την ακριβή «προσφορά», προξενώντας νέα φθορά και κρίση στην σχέση του ανθρώπου με την ελευθερία. Έτσι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η συνθετότητα και η πολυπλοκότητα των σχέσεων εξουσίας - ατόμου γίνεται από μόνη της θέσφατο και Γόρδιος δεσμός, που κάθε φορά καλείται να ερμηνεύσει και να λύσει αντίστοιχα ο εκτεθειμένος πολίτης.

Οι εν λόγω σκέψεις ήταν δεδομένες τις εποχές της γενικευμένης  αμφισβήτησης της κατεστημένης εξουσίας, όταν οι λαοί ήταν αποφασισμένοι να καταργήσουν κάθε έννομη τάξη, επειδή και μόνο  κατέπνιγε την ελεύθερη έκφραση. Σήμερα που οι λαοί περιμένουν από την εξουσία να πάρουν μικρές και όχι βαθιές ανάσες αλλά δεν τις παίρνουν, είναι αυτοί οι ίδιοι που ευθύνονται για την παρακμή των κοινωνιών, μην κάνοντας κάτι ουσιαστικό για να αλλάξουν τους θεσφατικούς υπερκαθορισμούς. 

Ο ετεροπροσδιορισμός διαρρηγνύει, από την άλλη, την ελευθεριότητα του αυτοκαθορισμού, στερώντας από τον κάθε πολίτη την δυνατότητα να ορίζει αυτός την τύχη του, κάτι που απέχει παρασάγγας από τον σημερινό ασθενικό ατομισμό που ανάγεται σε κυρίαρχο προσόν.

Φιλοσοφώ λοιπόν σημαίνει αναζητώ με κάθε τρόπο από τις έννοιες να μου αποκαλύψουν κρυμμένες σημασίες που τις συναντώ όσο περισσότερο ακονίζω το μυαλό μου. Με την έννοια αυτή, κάθε σκέψη αποτελεί βήμα προς την ελευθερία. Κάθε ενεργητική διαδικασία του νου, δεν είναι παρά υγιής πόρευση και διάνοιξη περίκλειστων αληθειών, λόγω της επικράτησης του γενικευμένου ψεύδους. Αυτήν ακριβώς την διαδικασία απεχθάνονται οι κάθε είδους εξουσίες που στοχεύουν στην φίμωση και την ημιμάθεια.

Στο χέρι των λαών είναι λοιπόν να ανατρέψουν τα δεδομένα και να αλλάξουν άρδην τις συνθήκες ζωής. Γιατί φιλοσοφώ δεν σημαίνει κλείνομαι στον εαυτό μου αλλά παλεύω κατά της κλειστότητας μιας εγκλωβισμένης σε κάθε είδους στεγανά και στερεότυπα κοινωνίας. Οι σημερινές κοινωνίες είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πως ένας πολίτης θεωρεί πως δεν έχει εναλλακτικές, γιατί έτσι του έχουν μάθει  από το σχολείο, την οικογένεια και τα κόμματα. Η μοναδική ευκαιρία όμως διάρρηξης αυτής της νοσηρής σχέσης υπάρχει δίπλα του, αρκεί να το θελήσει.

Φιλοσοφώ σημαίνει ανατρέπω την αλληλουχία των λέξεων και των εννοιών που αν υπηρετούν την κατεστημένη λογική, έχουν όρια και δη συγκεκριμένα. Σημαίνει αναδιατάσσω την νοητική σύλληψη των λέξεων στο γνωστικό μου πεδίο προς αναζήτηση του καινούργιου και του μέχρι πρότινος αγνώστου σε βάρος αυτών των ορίων. Σημαίνει αμφισβητώ και δημιουργώ νόημα στα ερείπια ενός παρηκμασμένου κόσμου.  

Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2019

Εθνικισμός, μεγαλοϊδεατισμός και στημένες συμφωνίες

Για να τελειώνουμε με την διαμάχη γύρω από το Μακεδονικό ζήτημα, επειδή πολύ λόγος γίνεται τελευταία και που μάλλον αφορά τις επερχόμενες εκλογές. Εθνικισμοί, πατριωτισμοί και ακραίες συμπεριφορές αφορούν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά και την κυβέρνηση, που δήθεν αντιμάχεται τον εθνικισμό.

Σύσσωμοι όλοι τους, από την Χρυσή Αυγή μέχρι τον ΣΥΡΙΖΑ, και από τους κάθε είδους «πατριώτες» μέχρι τους υποτιθέμενους κομμουνιστές, αναφέρονται για μια περιοχή που πέραν της ονομαστικής της ιστορίας, αφορά και την συμβίωση μεταξύ δύο λαών, συμπεριλαμβανομένης ασφαλώς της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας και σαφώς της μη επιθετικότητας.

Ο εθνικισμός καλλιεργείται με πολλούς τρόπους είτε στην Ελλάδα είτε στα Σκόπια, με τα αντίστοιχα μεγαλοιδεατικά προγράμματα στα κιτάπια των κομμάτων, που άλλα ενδύονται την στολή του «γνήσιου Έλληνα» υιοθετώντας προδήλως τα πάλαι ποτέ επιχειρήματα περί Άριας Φυλής, και άλλα επικαλούνται τις αποφάσεις των εταίρων που από καιρό αποκαλούν το διπλανό κράτος ως Μακεδονία αλλά που όλως περιέργως δεν απασχολούσε ως τώρα τα ελληνικά κόμματα.

Δεν υπάρχει το παραμικρό δίλλημα στην στάση ενός πραγματικά δημοκρατικού πολίτη, ο οποίος οφείλει να καταδικάζει απερίφραστα τον κάθε είδους εθνικισμό απ΄ όπου και αν προέρχεται. Οι φαντασιώσεις των όψιμων  πατριωτών και από τις δύο πλευρές - της Αθήνας και των Σκοπίων - οι μεν που ισχυρίζονται ότι «θα μας πάρουν την Θεσσαλονίκη οι Σκοπιανοί», και οι δε που αγωνιούν και καταγγέλλουν πως θα συνθλιβούν από την ασφυκτική  πίεση της Ελλάδας και τον μεγαλοιδεατισμό της, θα πρέπει στο τέλος να έχουν την ίδια τύχη, να εξαφανιστούν εν τη γενέσει τους.

Όμως για να γίνει αυτό, δεν χρειάζονται ούτε συμφωνίες σαν αυτή των Πρεσπών, ούτε το ζήτημα είναι πως θα αποκαλείται ένα κράτος, αφού οι πολίτες είναι αυτοί που θα πρέπει να καθορίζουν την ιστορία και την τύχη τους.

Όλα τα προβλήματα ξεκινούν από τον χωρισμό των λαών με τα εθνικά σύνορα και την απουσία διεθνιστικής λογικής, όταν η ιστορία σταμάτησε κάπου λίγο πριν τους δύο παγκοσμίους πολέμους με την εξαφάνιση των επαναστατικών διακηρύξεων για μια ζωή απαλλαγμένη από τον κάθε είδους ολοκληρωτισμό και δεσποτισμό.

Όταν υπήρχαν πραγματικά αξίες και οράματα, αυτά δεν σχετίζονταν στο παραμικρό με τα σύνορα των κρατών, ούτε με τους στρατούς και τους πολέμους. Όταν οι μάζες κατέβαιναν στους δρόμους αμφισβητώντας τις κατά τόπους εξουσίες, δεν το έκαναν από «μόδα» παρά από ανάγκη για μια καλύτερη ζωή. Τα επιτεύγματα και αποτελέσματα αυτών των επαναστάσεων, τα βιώνουμε σήμερα, όπου παρά την όποια ανελευθερία, υπάρχουν ακόμη νόμοι που απαγορεύουν την κρατική αυθαιρεσία.

Δεν υπάρχει λοιπόν θέμα εθνότητας ούτε τίθεται ζήτημα επιθετικότητας του ενός λαού κατά του άλλου. Αυτό που αφορά τον αυτοπροσδιορισμό και μόνο, έχει να κάνει με την αναγνώριση των γλωσσικών ιδιομορφιών, των πολιτιστικών διαφοροποιήσεων στα πλαίσια πάντα του αποδεκτού «Άλλου» και της πολιτισμικής πολυμορφίας. Όλα τα υπόλοιπα περί εθνικών συμβόλων, Μεγάλου Αλεξάνδρου και επεκτατικών πολέμων που παραπέμπουν σε συνθήματα για «χαμένες πατρίδες» θα πρέπει να εξαλειφθούν χάριν της ανθρώπινης αλληλεγγύης. Οι λαοί δεν έχουν να χωρίσουν τίποτε μεταξύ τους – οι πολίτες – και όχι οι Έλληνες με τους Σκοπιανούς.

Αν θέλουμε να μιλάμε για πραγματική δημοκρατία, αν επιθυμούμε να αναπνεύσουμε μετά από τόσα πολλά χρόνια ιδεολογικής ερημιάς, θα πρέπει να ξαναβρούμε και να ξεθάψουμε την αγωνιστικότητά μας αλλά πάνω απ΄ όλα την ευαισθησία για τον συνάνθρωπο, χωρίς την παραμικρή διάθεση στημένου «ανθρωπισμού».

Αν πραγματικά θέλουνε να μην ξαναδούμε εικόνες σαν και αυτές που αυτόχθονα ινδιάνου που γίνεται αντικείμενο χλευασμού από πιτσιρικάδες - θαυμαστές του Τράμπ, αν οι εικόνες με το αμερικανικό τοίχος προς το Μεξικό ή τα ισραηλινά  τείχη προς τους Παλαιστινίους θέλουμε να μην μονοπωλήσουν και πάλι στην επικαιρότητα, θα πρέπει πρώτα εμείς να μην επιτρέψουμε την γιγάντωση του εθνικισμού.

Αριστερός, δεξιός, κεντρώος, ακροδεξιός ή άλλου είδους εθνικισμός παραπέμπουν μονάχα στην εξάλειψη των ελάχιστων δημοκρατικών κατακτήσεων που υπάρχουν ακόμη. Για τον λόγο αυτό και μόνο, οι συμφωνίες σαν αυτή των Πρεσπών είναι καταδικασμένες στην συνείδηση όλων αυτών που μιλούν για άμεση δημοκρατία. Για τον λόγο του ότι οι συμφωνίες αυτές κατουσίαν δεν στοχεύουν στην απελευθέρωση από τα δεσμά  του εθνικισμού.  Είναι στημένες και αντιδημοκρατικές συμφωνίες που προσπαθούν να επιλύσουν κάτι που δεν έπρεπε να υπάρχει.