Η δύναμη της πληροφορίας και τα κενά της θεσμισμένης εξουσίας

Τα μηνύματα αλλαγής των κοινωνικών δομών μεταδίδονται σήμερα ολοένα και πιο αργά, παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία έχει κάνει τεράστια άλματα και οι πολίτες έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στην γνώση.

Είτε επειδή η καθυστέρηση αυτή οφείλεται στην εσκεμμένη υποβάθμιση των ίδιων των κοινωνικών αλλαγών είτε επειδή οι αλλαγές αυτές ακολουθούν πιστά τα παλαιότερα μοντέλα με την γνωστή κατάληξη, είτε επειδή αυτές ακριβώς οι πραγματικές αλλαγές απουσιάζουν, το ζητούμενο που σχετίζεται με την νέα αντιληπτική δυνατότητα σε έναν κόσμο γεμάτο αμφιβολίες  χάνεται στο μέλλον, που δεν υποθηκεύεται από κανένα αισιόδοξο παρόν. Εντούτοις ευκαιρίες υπάρχουν ακόμη.

Η παγκοσμιοποιημένη σκέψη που καθοδηγείται πολλάκις από την αθρόα μεταφορά κατεστημένων ιδεών οι οποίες αναλάμπουν στο όνομα των όποιων «χαμένων αξιών» και  αναμασώνται  τεχνηέντως από τους πολυπληθείς φορείς εξουσίας, αυτή ακριβώς η αδυναμία εκμετάλλευσης της διασποράς πληροφοριακού υλικού σε βάρος της υποτιθέμενα παντοδύναμης εξουσιαστικής επικράτειας, με την ταχεία μετάδοση εικόνων, την απευθείας κάλυψη τοπικών εξεγέρσεων και την διάδοση θεωριών από το διαδίκτυο, όλη αυτός ο πληροφοριακός βομβαρδισμός χρησιμοποιείται και πάλι ως εργαλείο χειραγώγησης και παρερμήνευσης των όποιων  εξεγερτικών προθέσεων των πολιτών.

Η προσωρινή αυτή επικράτηση δεν συνοδεύεται όμως και πάλι από εξασφαλισμένη κοινωνική τιθάσευση, μιας και αυτή ακριβώς η διάδοση των προθέσεων γίνεται δια της ίδιας της χειραγωγούμενης εικόνας μπούμερανγκ στους θιασώτες της νέας σιωπής. Κι αυτό συμβαίνει διότι τα τρωτά σημεία πολλαπλασιάζονται το ίδιο όπως και οι ευκαιρίες για ένα νέο σημάδι ανατροπής των κατεστημένων αξιών. Με λίγα λόγια, από την μια οι ευκαιρίες χάνονται παρά τον μεγάλο πληροφοριακό όγκο, ενώ από την άλλη τα παραθυράκια παραμένουν και πάλι ανοιχτά, καθώς η διάβρωση των εξουσιαστικών δομών είναι αναπόφευκτη όταν ένα νέο σύστημα κοινωνικής ποδηγέτησης δοκιμάζεται στην πράξη.

Η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι όλα τα νέα συστήματα εξουσίας – ακόμη και τα πιο τελειοποιημένα – έχουν τις ελλείψεις τους, όταν μάλιστα μιλάμε για ολικό  κατευνασμό των αντιδράσεων,  τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά για την παγκόσμια εξουσία. Τι ζητά σήμερα ο μέσος πολίτης; Πέρα από τα χρήματα – πέρα από την αταλάντευτη συσσώρευση αγαθών, τις απολεσθείσες δια του παγκόσμιου ολοκληρωτισμού ανθρώπινες αξίες.  Τις εποχές εκείνες που παρά την γιγάντωση του συντηρητισμού, τα ήθη και έθιμα παρουσίαζαν την θετική τους πλευρά, άμεσα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη αλληλεγγύη.

Οι εποχές εκείνες δεν ανακαλούνται στην μνήμη λόγω των  κοινωνικών απαγορεύσεων αλλά λόγω αυτού ακριβώς του αγώνα γα την κατάργησή τους. Δεν ενθυμάται κανείς την εκάστοτε θεσμισμένη κοινωνική νόρμα αλλά την αξία της αμφισβήτησής της. Έτσι και σήμερα, αυτό που ανασύρεται από το παρελθόν δεν είναι η παντοκρατορία του καπιταλιστικού μοντέλου, παρά το νόημα της αντίθεσης με αυτό, όταν η κοινή φτώχεια δεν δίχαζε παρά ένωνε τις μάζες.

Το νόημα λοιπόν σήμερα που μεταδίδεται ταχέως συνδέεται με την ανάκτηση του χαμένου ιδεολογικού εδάφους, την εκ νέου δημιουργία κοινωνικών οραμάτων και την δεινή αμφισβήτηση της νέας ολιγαρχίας, που από την Άπω Ανατολή μέχρι τις ΗΠΑ και την Ευρώπη απλώνει για μια ακόμη φορά τα πλοκάμια της με βασικό όπλο την τεχνολογία, που ναι μεν απελευθερώνει τις μάζες εις ότι αφορά την  πληροφορία, τις εγκλωβίζει όμως αναφορικά με την αξιακή της αναζήτηση.

Δεν προέχει  λοιπόν το είδος του κοινωνικού πολέμου παρά ο τρόπος, που διαφέρει σαφώς από το παρελθόν. Διότι σήμερα οι μάζες δεν αντιμάχονται με απαρχαιωμένα όπλα ούτε με ξεθωριασμένες ιδεολογίες, παρά με τον εντοπισμό των τρωτών σημείων πρόσβασης της εξουσίας των πολυεθνικών που ανεβοκατεβάζουν  τυπικά εθνικές κυβερνήσεις στο όνομα της παγκόσμιας διακυβέρνησης  σωρευτικών αγαθών ακόμη και κοινωνικοποιημένου χαρακτήρα, που καταναλώνεται με μεγαλύτερη ευκολία από τις καχύποπτες μάζες. Εδώ κυρίαρχο ρόλο έχει το κοινωνικό προφίλ των εταιρειών αυτών αλλά  και η τεχνητή καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης.Ο κόσμος όμως μαθαίνει με τον καιρό.

Μπορεί  τα μηνύματα των όποιων κοινωνικών αλλαγών να καθυστερούν να μαθευτούν λόγω της καθοδηγούμενης ενημέρωσης, οι συνειδητοποιημένοι  πολίτες όμως επαγρυπνούν μέσα στις μάζες της απάθειας, χρησιμοποιώντας τα όπλα της δια της ταχείας παραπληροφόρησης νέας εξουσιαστικής δομής. Η παραπληροφόρηση, με λίγα λόγια, στρέφεται κατά του εαυτού της , όταν για παράδειγμα τα πληροφοριακά εργαλεία που ξεκινούν να γίνουν προσιτά για την διαιώνιση της καθεστηκυίας τάξης, γίνονται βασικά όπλα αμφισβήτησης στα χέρια μειοψηφιών που τα διαδίδουν αστραπιαία χρησιμοποιώντας την δύναμη της τεχνολογίας που όσο και να ελέγχεται, δεν  εξαντλείται. Αυτό το τελευταίο – η μη εξάντληση – σχετίζεται ακριβώς με τις νέες δομές και μορφές αμφισβήτησης.

Γιατί εξάντληση των φυσικών πόρων, για παράδειγμα, δεν σημαίνει αυτοματοποιημένη αντικατάσταση με κάτι άλλο, τουναντίον προκαλεί μετανάστευση και κοινωνική διασάλευση των «τακτοποιημένων» κοινωνιών. Γιατί βεβήλωση των πολιτισμικών αγαθών ανά την υφήλιο, επιφέρει είτε πράξεις αντεκδίκησης είτε νέα  μοντέλα   αυτοδιαχείρισης ως απάντηση στην κακοποίηση της Παιδείας. Με δεδομένο ότι τα επαναστατικά αποθέματα εμπλουτίζονται και αυτά από το αντιχειραγωγικό πληροφοριακό απόθεμα. Για τον λόγο αυτό, ευκαιρίες υπάρχουν ακόμη.

Ζωτικό ψεύδος και χαλκίδευση των ιδεών

O καθωσπρεπισμός και ο συντηρητισμός στα ήθη και τις συμπεριφορές κυριαρχούν σήμερα, με αποτέλεσμα να χάνονται οι πραγματικές αξίες για έναν άλλο κόσμο, μακράν του σημερινού που βρίθει από επιπολαιότητα, υποτονικότητα και αδράνεια.

Οι σημερινές νοοτροπίες καθορίζονται από το μέτρο του επιτηδευμένα εφικτού στο όνομα μιας ανίερης συμμαχίας με την κατεστημένη ιδέα για τα πράγματα, που ενίοτε μοστράρει ως αντιμαχόμενη το κατεστημένο υπό την σκέπη της υποκριτικής επαναφοράς ψευδοονειρώξεων που έκανε κάποιος όταν ήταν έφηβος, και που στην ώριμη ηλικία τις ξεθάβει  ή τις εφαρμόζει κατά το δοκούν μονάχα όταν θέλει να ψυχαγωχηθεί.

Η μοίρα της κοινωνίας, ο προορισμός και οι στόχοι της έχουν προ πολλού τροποποιηθεί, εν ολίγοις αυτό που φαντασιώνεται κανείς δεν είναι παρά το γεμάτο τραπέζι που δεν του λείπει τίποτε, μαζί με τα κάθε λογής βοηθήματα που ανασταίνουν τάχα συνειδήσεις.

Το πρότυπο του σημερινού ανθρώπου είναι ο μη άνθρωπος, ο εκάστοτε επιτηδευματίας και τυχοδιώκτης που ιεραρχεί τις αξίες αναλόγως των κερδών που αποφέρουν, σε μία κοινωνία όπου ο κερδισμένος δράττεται της ευκαιρίας να μετουσιώσει το ζωτικό ψεύδος σε μοναδική αλήθεια, την παράδοση του συμβιβασμού σε υποβολιμιαία εκτόνωση χάριν μιας εποχής που δεν υπάρχει.

Θέλω να πω με αυτό ότι η προσπάθεια να γυρίσουμε το χρόνο πίσω δεν επαναφέρει με τίποτε τις χαμένες αξίες που εξουδετερώθηκαν από τους ίδιους τους φορείς τους κατά την διαδρομή. Μεγαλώνει λοιπόν ο καθένας, προχωρά σε άλλους δρόμους και δεν επιθυμεί πια να τραβήξει το ίδιο μονοπάτι γιατί πολύ απλά αυτό έχει χαθεί.

Στην νέα δε διαδρομή προστίθενται και νέες φαντασιοκοπίες, στο όνομα των οποίων σταχυολογείται η νέα στάση ζωής δια των αποσυντεθημένων ιδεών που σκόρπισαν από καιρό στους πέντε ανέμους. Πολλοί ενθουσιάζονται με το γεγονός ότι υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία προώθησης πεπαλαιωμένων αξιών στο όνομα της σημερινής συνταγής επιβίωσης, χάριν μιας υποτιθέμενης θυμησιακής παράστασης  για χρόνια που πέρασαν και δεν θα ξανάρθουν.

Μπορεί να φαντάζει μελαγχολική ή απαισιόδοξη αυτή η στάση, όμως δεν είναι παρά η ωμή αλήθεια. Ούτε βαδίζει κανείς με τους ίδιους συνοδοιπόρους, ούτε κομίζει απόψεις του χθες, ούτε συμπεριφέρεται με την ίδια θέρμη όταν βλέπει πως η κοινωνία χάνει για πολλοστή φορά τον προσανατολισμό της και το ζωτικό ψεύδος βασιλεύει στις συνειδήσεις νέων οπορτουνιστών, που βέβαια δεν χάνουν την ευκαιρία να παραμορφωθούν για μια ακόμη φορά ειδικά κατά την ώρα της εργασίας τους.

Τι σχέση μπορεί να έχει κάποιος με τον περίγυρό του μετά από  δεκαετίες; Πως και με ποιο τρόπο επαναξιολογεί τον εαυτό του και επανατοποθετείται ιδεολογικά συγκριτικά με την παρελθούσα στάση ζωής; Αυτό είναι ένα από τα βασικότερα προβλήματα που απασχολούν κοινωνιολόγους και ψυχολόγους αλλά και άλλους ειδικούς επί των ανθρωπίνων σχέσεων.

Ο άνθρωπος όμως αλλάζει και δεν το καταλαβαίνει. Αλλάζουν οι συνήθειες, τα γούστα, οι προτιμήσεις, οι ίδιες οι ιδέες. Μαζί με όλα αυτά χάνεται και η αυθεντικότητα των αλλοτινών παραστάσεων, γιατί πολύ απλά οι συμμετέχοντες συμβαδίζουν με τα νέα δεδομένα, κάτω από την προστατευτική ομπρέλα της διαφημιστικής βιομηχανίας που για να προλάβει να συγχρονιστεί με την νεολαία, εφευρίσκει νέα κόλπα και παγίδες.

Μας δίδεται λοιπόν σήμερα πολλάκις η ευκαιρία να νεκρολογήσουμε ή να αναστήσουμε αυτό που δεν υπάρχει πια. Μας προσφέρουν την δυνατότητα για μια ακόμη φορά να μετουσιώσουμε τον εαυτό μας, να εξιλεωθούμε από την μαζική αποβλάκωση των γκάτζετ, προβάλλοντας ως αντίδοτο μια εποχή που έχει οριστικά χαθεί.

Μας παραχωρούν για μια ακόμη φορά λίγο χώρο να αισθανθούμε τον αυθορμητισμό του χθες, τα εφηβικά και παιδικά μας χρόνια, την εποχή όπου το αυτό το «κάτι» έκανε την διαφορά. Τσάμπα κόπος. Αυτό λέγεται ισοπέδωση και ανοσιούργημα. Κάθε τι που γίνεται, δεν επαναλαμβάνεται. Κάτι που περνά, πρέπει να αντικαθίσταται από κάτι άλλο.

Ο αγώνας πρέπει να επικεντρώνεται ενάντια σε αυτήν ακριβώς την αυταπάτη, ότι μπορείς τάχα να κάνεις τα ίδια που έκανες κάποτε. Όχι, δεν μπορείς. Και σύμμαχός σου σε αυτό τον αγώνα είναι η στενή παρακολούθηση της πορείας των νέων  κομισάριων του ζωτικού ψεύδους που προσφέρουν απλόχερα ψυχαγωγία και επιτήδευση για την κατασπατάληση του χρόνου σε ξεχασμένες νοοτροπίες. Η αντίσταση στο ξεπούλημα του παρελθόντος, όταν οι αντικομφορμιστικές ιδέες του χθες υιοθετούνται σήμερα από την βιομηχανία της ψυχαγωγίας για να μην υπάρξει ποτέ ξανά ο παραμικρός κίνδυνος αμφισβήτησης.  

Ότι θελήσουν οι άνθρωποι

Ζούμε εποχές μαζικής παθητικότητας και επίκαιρης επιφανειακής προσέγγισης των πραγμάτων που αντανακλάται σε χρήμα και προσφορές από ειδήμονες του λειτουργικού λογισμικού του εγκεφάλου μας, που ήδη έχει δεχθεί την επίθεση πληθώρας μηνυμάτων με θέμα την απώλεια της ανθρώπινης επικοινωνίας, μια επικοινωνία και δη προσχηματική που επιτυγχάνεται πρόσκαιρα μόνο όταν οι συμμετέχοντες βρεθούν σε σοβαρό υπαρκτό κίνδυνο από την κατάντια της καθημερινότητας.

Σε τούτο το θλιβερό τοπίο, απομένουν λίγα να κάνει κανείς, να αυτοπροσδιοριστεί, να ξεχωρίσει από τους άλλους, να δώσει στον εαυτό του μια εικόνα, να λάβει μέρος ενεργά στον αγώνα της ζωής.
Απόπειρες έχουν γίνει πολλές εδώ και δεκαετίες, οι κοινωνίες όμως προχωρούν γοργά στην πλήρη αποσύνθεσή τους, όπως λαμπρά είχαν προβλέψει από παλιά πολλά δυνατά μυαλά.

Το πιο τραγικό μάλιστα δεν είναι η παθητικότητα αλλά η επανάπαυση σε τούτο τον πνευματικό βούρκο που βρίθει από διαστροφή και μονομέρεια, λες και η ουσία της ζωής είναι να ψάχνουμε εναγωνίως για τις χαμένες αξίες που μας μετέδωσαν οι γονείς μας και όχι να δημιουργούμε τις βάσεις για μια καινούργια κοινωνία, απαλλαγμένη από τον μαζικό συρφετό του ψέματος και της υποκρισίας, μια κοινωνία που θα βάζει τα θεμέλια για την επιστροφή του ανθρώπου στους κανονικούς ρυθμούς ζωής.

Ποια είναι αυτή η λεγόμενη κανονικότητα που πιθανά σας δυσκολέψει νοηματικά; Πολύ απλά η εμβάθυνση του είναι μας, η καταλυτική ενδοσκόπηση και η αναζήτηση της αποστολής μας ως μοναδικού όντος στη γη με εννοιολογική αντίληψη και λογική συνάφεια. Αν δεν γνωρίζουμε, με λίγα λόγια, γιατί βρισκόμαστε στην ζωή, γιατί  καλλιεργούμε το πνεύμα μας, γιατί σκάβουμε εναγωνίως γύρω από τον εγκεφαλικό μας φλοιό, προκειμένου να ανασύρουμε ιδέες που θα μας βοηθήσουν στην πόρευσή μας προς το μέλλον, τότε δεν έχουμε μπει καν στην διαδικασία να διεισδύσουμε στον λαβύρινθο των σκέψεων μας, αποκαθηλώνοντας κάθε ενοχλητική παράμετρο που λειτουργεί ως εμπόδιο στην ανάπτυξή μας.

Με την ελάχιστη σκέψη ως ορμητήριο και την υπεραπλούστευση των εννοιολογικών κανόνων και την μετατροπή τους σε διαφημιστικά τσιτάτα, δεν προκύπτει τίποτε άλλο παρά η κενότητα και η ελάφρυνση του πνευματικού μας κόσμου, η επιφανειακή προσέγγιση των πραγμάτων υπό το καθεστώς μιας πλασματικής ενδοβολής, που στην πραγματικότητα  δεν τοποθετεί στο ασυνείδητο τις μορφές των φιλικών ή μισητών προσώπων, που δεν κατηγοριοποιεί τις κοινωνικές νόρμες, που δεν ενεργοποιεί την αντίσταση και κατ΄ επέκταση δεν προτείνει τίποτε παρά λειτουργεί ως αποδέκτης κάθε λογής εικονικών ψευδορητών για την ανθρώπινη κατάληξη, μέσα από αυτό το άτακτο και άναρχο κοινωνικό προτσές.

 Η μαζική παθητικότητα επιφέρει λοιπόν την επιστροφή στην μηδενική αντίδραση και τοιουτοτρόπως στην καθήλωση της σκέψης για το διαφορετικό. Θέλω να πω με λίγα λόγια, πως δεν είναι και λίγοι αυτοί που έχουν πάψει να ανησυχούν για την βαθιά τους ύπνωση, την ίδια στιγμή που ολοφύρονται για την μικρή διάρκεια της ζωής που φαίνεται έτσι λόγω της ασημαντότητας του αυτοκαθορισμού,  ο οποίος ρέπει προς την παντελή έλλειψη θέσης και στάσης απέναντι στην ίδια την ζωή.

Άνθρωποι που δεν μπορούν να παρέμβουν στην κοινωνική εξέλιξη, δεν υπολογίζονται καν ως κινητικές μονάδες, γιατί πολύ απλά έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά, κλείνοντας ερμητικά το στόμα ή κωφεύοντας προκλητικά.

Άνθρωποι που έχουν αποθηκεύσει στον εγκέφαλό τους, τρεις ή τέσσερις  καθιερωμένες στατικές κινήσεις, δεν έχουν καν ταυτότητα μέσα στον κοινωνικό αναβρασμό, είναι οι ίδιοι φορείς της καθεστηκυίας αντίληψης για τον σημερινό πολίτη – ρομπότ, που δουλεύει, ταξιδεύει και σκέπτεται σε καθορισμένους χρόνους. Αν κυλούν τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα ανούσια, αυτό δεν τους απασχολεί, σκέπτονται μόνο πως η ζωή πέρασε χωρίς συναισθηματικές εκρήξεις ή υπερβολές και αυτό ήταν όλο.

Ο σκοπός του όντος απουσιάζει παντελώς από την σκέψη τους, όλη η ιστορία έχει να κάνει με το να έρθει για μια ακόμη φορά στον κόσμο μία νέα ύπαρξη και αυτή αφημένη στην τύχη της ή πνιγμένη στις αγκυλώσεις της εμφιλοχωρούσας καταναγκαστικής εργασίας και την εκ των προτέρων τακτοποιημένη ζωή.

Υπάρχει ελπίδα λοιπόν για τους ανθρώπους; Υπάρχει φως; Κανείς δεν μπορεί να το πει με βεβαιότητα. Η διερώτηση της ανθρώπινης δημιουργίας, η συνεχής μετάπλαση του νου και η επιβίωσή του μέσα στον παραπληροφοριακό οργασμό, είναι και παραμένει το ζητούμενο. Το πώς και με ποιο τρόπο, εξαρτάται από το τι θέλουν οι άνθρωποι και τι τους ικανοποιεί.  Από το τι τους έχει απομείνει ακόμη ως μαθησιακό απόθεμα και τι αντιστάσεις μπορούν ακόμη να ενεργοποιήσουν για την δημιουργία φραγμού ενάντια στην καλλιεργούμενη και δυστυχώς από πολλούς αποδεκτή κενότητα.