Η τεχνητή δημιουργία κρίσεων και η στάση των πολιτών απέναντι στις παγίδες της εξουσίας

Προχωρώντας με γοργούς ρυθμούς προς τον νέο χρόνο, φορτωμένοι με μεγάλες ανακατατάξεις και ανατροπές στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο, όχι μόνο οι Έλληνες αλλά και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι προσπαθούν  να μαζέψουν τα κομμάτια τους από τις ασκούμενες σφικτές οικονομικές πολιτικές που έχουν αλλάξει άρδην την ζωή τους, μεταβάλλοντάς την σε εφιάλτη, κάνοντας όλους να εκλιπαρούν για τα παλαιότερα χρόνια, να αναπολούν στιγμές προσχηματικής ξεγνοιασιάς, τότε που οι τράπεζες ζέσταιναν τις μηχανές τους προσφέροντας αφειδώς πλατικό χρήμα με αντάλλαγμα την μόνιμη υποδούλωση ανθρώπων  που προσκυνούσαν τον υπεκαταναλωτισμό. Η απόρροια όλου αυτού του πονηρού σχεδιασμού δεν είναι παρά η ανεργία του σήμερα, η υποαπασχόληση και οι μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας. Όλα αυτά που φαινομενικά οι πολίτες δεν περίμεναν και που προσδίδουν μια άλλη διάσταση στην καθημερινότητα, όλα αυτά καλούνται να τα βιώσουν χωρίς πολλές αντιρρήσεις γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει κανείς για να τους δώσει απάντηση. Η νέα εποχή που ξεκίνησε εδώ και μια δεκαετία περίπου όταν ο καπιταλισμός έφτασε στο ανώτατο σημείο αισχροκέρδειας και εκμετάλλευσης ώστε να κινδυνεύει να αποδομηθεί από τις μάζες, ο νέος αυτός εφιάλτης, που ανέφερα, βάζει τον κόσμο στην διαδικασία να απολογηθεί για τις σπατάλες και την άσωτη ζωή των προηγούμενων δεκαετιών, αλλά πάνω απ΄όλα να μετανοιώσει για τις  μέχρι τώρα επιλογές του. Είναι αυτός ο ίδιος καπιταλισμός που έκανε την απότομη στροφή όταν έφτασε στο σημείο να αυτοκαταστραφεί, κινητοποιώντας  τις εφεδρείες και τα κρυμμένα όπλα του, μιας και ούτε οι πόλεμοι δεν έφταναν πια να τον συντηρήσουν. Τα κάθε λογής γεράκια συσκέφτηκαν τότε πυρετωδώς και είπαν να δοκιμάσουν για μια ακόμη φορά μια τεχνητή κρίση, στο όνομα της οποίας οι λαοί θα έσκυβαν για μια ακόμη φορά το κεφάλι. Και πραγματικά αυτό έκαναν. Αφού πρώτα τα έβαλε ο καθένας με τον εαυτό του, αφού ορκίστηκε πως δεν θα κάνει πια ασύδωτες σπατάλες και θα είναι ευχαριστημένος με τους μισθούς πείνας του σήμερα, ο καθένας άρχισε να αναζητά λυτρωτικές λύσεις σε έναν λαβύρινθο χωρίς εξόδους διαφυγής. Αυτό έπραξαν οι πολίτες γιατί πολύ απλά τους διεμήνυσαν πως δεν υπάρχει πια άλλη ελπίδα, παρά να υπομείνουν την νέα κρίση. Και όλα αυτά έγιναν πιο εύκολα γιατί τα οράματα είχαν από καιρό σβήσει. Το έργο των τοποτηρητών αλλά και των πανίσχυρων οικονομικών ομίλων έγινε πολύ πιο εύκολο, με δεδομένο ότι οι αντιστάσεις είχαν μειωθεί αισθητά. Οι πολίτες, με λίγα λόγια, έπεσαν πρώτα σε κατάθλιψη και έπειτα δήλωσαν παραίτηση γιατί το μόνο που ήθελαν ήταν να δουλεύουν για το ελάχιστο, αρκεί να δουλεύουν. Όλη αυτή η κρίση που φούντωσε τα τελευταία χρόνια και που μετέτρεψε την Ευρώπη σε περίκλειστο φρούριο, όλη αυτή η νέα πολιτική λιτότητας που σάρωσε και σαρώνει όλα τα κράτη, αφενός καθήλωσε τους πολίτες και αφετέρου πρόσφερε στις εξουσίες απλόχερα την δύναμη για να επιβάλλουν τι πολιτικές τους χωρίς κανένα εμπόδιο. Ουσιαστικά το μόνο εμπόδιο σήμερα είναι οι μεγάλες προσφυγικές ροές που η επεκτατικότητα του καπιταλισμού δημιούργησε, οι πόλεμοι και η δυστυχία που προκλήθηκαν από την επιθετικότητα του κεφαλαίου, από την σαρωτική εξουσιαστική δομή του νεοφιλελευθερισμού. Και αν κάποιοι μιλούν για επάνοδο του κρατικού καπιταλισμού, αν σήμερα φαντάζει επαναστατική θέση η κάθε ρήση για επαναφορά του σοβιετικού μοντέλου με τα εκατομμύρια των δολοφονημένων και εξαφανισμένων αυτό δεν είναι παρά απόρροια της τεράστιας και παταγώδους αποτυχίας τους αμερικανοτραφούς καπιταλισμού αλλά και του ευρωπαικού νεοσυντηρητισμού με το πλέον απάνθρωπο πρόσωπο. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, οι μάζες πρέπει να αναδιοργανωθούν, να σηκώσουν το βάρος της απάθειας τη πλειοψηφίας και να απομυθοποιήσουν κάθε μορφή καπιταλισμού, ιδιωτικού ή κρατικού. Μπαίνοντας πια στο 2016, τα περιθώρια από την πανηγυρική επικράτηση της ιδιώτευσης έχουν  στενέψει. Δεν υπάρχει πια άλλη υπομονή ούτε διάθεση για μια νέα μίζερη ζωή. Αρκετοί πολίτες το έχουν καταλάβει. Ακόμη δε και αυτοί που επιθυμούν την απάνοδο του υπερκαταναλωτισμού, σιγά σιγά στις φτωχές ειδικά χώρες, ακολουθούν άλλη πορεία. Το στοίχημα λοιπόν θα κερδηθεί μετά τις όποιες άνισες μάχες; Θα μαζέψουν άραγε όλοι τα κομμάτια τους και θα πορευθούν με διαφορετική πυξίδα; Οι προφήτες την σημερινή εποχή έχουν εκλείψει. Απομένει μόνο ο αυθορμητισμός των μαζών και η ευθυκρισεία τους. Σε κάθε περίπτωση η αποτίναξη του νέου δόλιου σχεδίου υποδούλωσης που ακούει στο όνομα λιτότητα.

Προσφυγικό: Προφητικά κείμενα του Χθες και υψωμένα τείχη του Σήμερα

Μερικοί φιλόσοφοι  δεν αφήνουν την σφραγίδα τους αλλά διεκδικούν τον τίτλο του παντογνώστη. Άλλοι βάζουν απλά τα πράγματα κάτω και κάνουν λογικές διαπιστώσεις. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που λόγω της οξυδέρκειας αλλά και της σοφίας τους  οσφραίνονται τα μελλούμενα. Στην  Πράγα, διοργανώθηκε περί τα τέλη του 1997 υπό την αιγίδα της Tσεχικής Δημοκρατίας και με την προσωπική συμμετοχή του Bάτσλαβ Xάβελ, η μεγάλη διεθνής συνάντηση  «Forum 2000», στην οποία συμμετείχαν προσωπικότητες από όλο τον κόσμο: διανοητές, διανοούμενοι, νομπελίστες, πολιτικοί, πρώην πολιτικοί, εκπρόσωποι θρησκευτικών δογμάτων. Στόχος της συνάντησης ήταν να συμβάλλουν οι παρόντες με τις απόψεις τους στην αναζήτηση, εν όψει του 2000, ενός καλύτερου κόσμου ένας από τους πιο ξεχωριστούς διανοητές του 20ου αιώνα. Ο φιλόσοφος και ψυχαναλυτής Kορνήλιος Kαστοριάδης - συμμετείχε σε εκείνο το forum , εκφωνώντας  ένα κείμενο με τίτλο «Παγκόσμια δημοκρατική αναγέννηση ή κάποια εφιαλτική ουτοπία». Aυτή ήταν και η τελευταία δημόσια παρέμβασή του. Λίγο μετά την επιστροφή του από την Πράγα στο Παρίσι άφησε την τελευταία του πνοή. Θα αναρωτηθεί κάποιος: προς τι αυτή η επίκληση του κειμένου του Καστοριάδη; Μα πολύ απλά διότι είναι απολύτως επίκαιρο. Ο Κορνήλιος μέσα από το κείμενο αυτό μεταβαίνει  αστραπιαία στο μέλλον  - στο σήμερα - όπου χιλιάδες πρόσφυγες από καταφθάνουν από διάφορα πολεμικά μέτωπα στην Ευρώπη, απογυμνώνοντάς την αναφορικά με την υποτιθέμενη ευαισθησία της. Τι έκαναν μέχρι τώρα οι Ευρωπαίοι; Ζούσαν σε Νιρβάνα. Ο διανοητής του 20ου αιώνα κάνει το 1997 το άλμα στο μέλλον: «Οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια τους και αφήνουν αυτούς τους ανθρώπους να συνεχίζουν να λιμοκτονούν. Αλλά μακροπρόθεσμα, αυτοί δεν θα αφήσουν τους εαυτούς τους να συνεχίσουν να πεθαίνουν της πείνας. Η λαθραία μετανάστευση αυξάνεται καθώς οι δημογραφικές πιέσεις μεγαλώνουν, και αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι δεν έχουμε δει τίποτα ακόμη.» Ο Κορνήλιος είναι προφητικός όσο ποτέ. Το μόνο που δεν προέβλεψε ήταν από πού θα καταφθάνουν  μαζικά οι πρόσφυγες αυτοί. Τα μέρη όμως είναι πολλά, η πραγματικότητα του σήμερα στον διορατικό νου του Καστοριάδη εμφανής,  το προσφυγικό  βρίσκεται στην πρώτη θέση της ατζέντας των διεθνών διαβουλεύσεων. Ο επαναστάτης - διανοητής το είχε πει ρητά: «Οι Τσικάνος περνάνε τα σύνορα Μεξικού- Αμερικής ουσιαστικά χωρίς κανένα εμπόδιο, και σύντομα δεν θα είναι μόνο οι Μεξικάνοι. Σήμερα, στην περίπτωση της Ευρώπης, διέρχονται, μεταξύ άλλων περιοχών από τα στενά του Γιβραλτάρ. Και αυτοί δεν είναι Μαροκινοί: είναι άνθρωποι που έρχονται από όλες τις γωνίες της Αφρικής, ακόμη και από την Αιθιοπία ή την ακτή του Ελεφαντοστού, οι οποίοι υπομένουν αφάνταστες ταλαιπωρίες ούτως ώστε να φτάσουν στη Ταγγέρη και να καταφέρουν να πληρώσουν τους λαθρέμπορους. Όμως αύριο, δεν θα υπάρχει πλέον Γιβραλτάρ». Τα λόγια του στην κυριολεξία είναι ο οδηγός του σήμερα, πολύ δε περισσότερο όταν λέει το ακόλουθο: «Υπάρχουν ίσως 40,000 χιλιόμετρα Μεσογειακής ακτής, αυτό που ο Γουίνστον Τσόρτσιλ αποκάλεσε  ως την αχίλλειο πτέρνα της Ευρώπης.  Ήδη, φυγάδες από το Ιράκ περνάνε μέσα από τη Τουρκία και λαθραία εισέρχονται στην Ελλάδα. Ύστερα, υπάρχει όλο το Ανατολικό σύνορο των Δώδεκα». Και για να μην σας κουράζω, ο Κορνήλιος θέτει από τότε το κομβικό ζήτημα της περίκλειστης Ευρώπης. Όταν σήμερα βλέπουμε την Ουγγαρία, την Σλοβενία, την Κροατία και τους λοιπούς να κατασκευάζουν τείχη, δεν έχουμε παρά να επαναλάβουμε τα προφητικά του λόγια: «Τι θα κάνουν; Θα υψώσουν πάλι ένα νέο Τείχος του Βερολίνου 3.000 ή 4.000 χιλιόμετρα μακρύ με σκοπό να εμποδίσει τους πεινασμένους Ανατολικούς από το να εισέλθουν στο πλούσιο ήμισυ της Ευρώπης; Γνωρίζουμε ότι μια τεράστια οικονομική και κοινωνική ανισορροπία υπάρχει μεταξύ της πλούσιας Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου. Αυτή η ανισορροπία δεν ελαττώνεται: αυξάνεται. Το μόνο πράγμα που η «πολιτισμένη» Δύση εξάγει σε αυτές τις χώρες, αντί για πολιτισμό, είναι πραξικοπηματικές τεχνικές, όπλα και τηλεοράσεις που επιδεικνύουν καταναλωτικά πρότυπα τα οποία είναι ανέφικτα γι’ αυτούς τους φτωχούς πληθυσμούς. Αυτή η ανισορροπία δεν θα κατορθώσει να συνεχιστεί, εκτός αν η Ευρώπη γίνει ένα αστυνομοκρατούμενο φρούριο». Αυτά περίπου έλεγε ο Καστοριάδης το 1997. Μπορούμε να μην δούμε πλέον το εν λόγω ασυνομοκρατούμενο ευρωπαϊκό φρούριο; Να κλείσουμε για άλλη μια φορά τα μάτια στο έλλειμμα πολιτισμού και  το ανηλεές λανσάρισμα καταναλωτικών προτύπων; Όχι. Τα γεγονότα κινούνται προς την κατεύθυνση που προέβλεψε ο μεγάλος αυτός διανοητής. Το μόνο που μένει είναι να αλλάξουν οι ίδιοι οι λαοί την μοίρα τους. Να ρίξουν και πάλι τα σύνορα που υψώνονται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Και με την κίνηση αυτή να φέρουν πίσω τον χαμένο πολιτισμό. Τελικά χρειάζονται πάντα κάποιοι άνθρωποι να λειτουργούν  προφητικά, να είναι μπροστάρηδες στην αποκάλυψη των σχεδίων της κάθε εξουσίας. Δεν πρόκειται περί μαντικής αλλά απλής σκέψης. Πάνω απ΄όλα όμως επαναστατικής σκέψης, όταν η παρατεταμένη αδικία αλλά και ο ολοκληρωτισμός  οδηγούν στην αναζήτηση της ελευθερίας, που νέα τείχη υψώνονται για να την απωθήσουν. Όταν χιλιάδες άνθρωποι στέκονται μπροστά από αυτά ακριβώς τα τείχη αλλά δεν τα φοβούνται.

Φυλακές χωρίς φύλακες & σκηνοθετημένη εξέγερση

Οι κοινωνίες βαδίζουν σε δύσκολα μονοπάτια, σε δρόμους χωρίς εξόδους διαφυγής, έχοντας υφαρπάξει προηγουμένως από την ατομικότητα κάθε φαντασία και διάθεση αυτοσχεδιασμού, κάθε αυτονόμηση απέναντι στην δαιδαλώδη ετερονομία της. Οι κοινωνίες αυτές εμπλουτιζόμενες από καθημερινά viral διαφημιστικά τσιτάτα, έχοντας ήδη γίνει το εύκολο θύμα του τηλεοπτικού οργιαστικού τοπίου, βαδίζουν σε επίπεδους δρόμους, μονότονους και ευθυγραμμισμένους για μια πόρευση γεμάτη άχρηστα gadget και σκουπιδοφάγους της υπερκατανάλωσης. Οι προηγούμενες δεκαετίες ήταν ο οδηγός για την εν λόγω κατάληξη, όταν μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο χάθηκε για άλλη μια φορά το στοίχημα για την εκάστοτε επαναστατημένη συνείδηση και φωνή. Οι ποδηγετούμενες αυτές κοινωνίες, έχοντας εξουδετερώσει προηγουμένως τους ελάχιστους ακίνδυνους θύλακες και πυρήνες αντίστασης, που δεν προκαλούν κάτι περισσότερο παρά την μεμονωμένη και εύκολα χειρίσιμη αντίδραση, βαδίζουν είτε προς την καταστροφή τους είτε προς τον περαιτέρω αυτοεγκλωβισμό τους, ανανεώνοντας το στοίχημα της ανατροπής. Πρόκειται απλά για κοινωνίες – φαντάσματα, για τεχνητές συλλογικότητες, υπαγορευμένες από την νορμιστική διαφημιστική καμπάνια που εξασφαλίζει την υπαγωγή τους στον κόσμο των video games, ώστε μόνο εκεί να εκπληρώνεται η φαντασιακή έκσταση, στην ασφαλή οθόνη του εκάστοτε εξελισσόμενου υπολογιστή. Ο εθισμός για την επανάσταση γίνεται έστι τρόπον τινά μέρος του παιχνιδιού, ενότητα ή αύξουσα ταχύτητα της εν δυνάμει καταστροφικής έκτασης του παιχνιδιού αυτού.  Έτσι, με τον τρόπο αυτό, μπορεί και διοχετεύεται σε  ένα και μόνο cd η αντιπαράθεση και το μένος κατά της όποιας εξουσίας, καναλιζάρεται ο αυθορμητισμός και κατευθύνεται το μίσος ενάντια στον κάθε διπλανό. Μονάδα εναντίον του πλήθους και πλήθος ενάντια στην μονάδα, αυτός είναι ο γενικός κανόνας. Οι δρόμοι λοιπόν αδειάζουν και το διαδίκτυο γεμίζει με απρόσωπες επαφές και υποτιθέμενες συγκλίσεις. Το όπλο του συστήματος είναι αυτή ακριβώς η  αρρωστημένη εμμονή και ο εθισμός για ένα νέο πιο «αποκαλυπτικό» παιχνίδι, έτσι ώστε η αντίδραση η ίδια να είναι ο οδηγός του κάθε αντιδημοκρατικού νόμου, και κάθε παρέκκλιση να έχει ήδη οικειοποιηθεί από την βιομηχανία της διαφήμισης, παίρνοντας την κατάλληλη θέση στις οδηγίες χρήσης του προαναφερόμενου video game. Προκαθορισμένες κινήσεις, στερεότυπες αντιδράσεις και αποθέωση της θαυματοποιού καταστολής, αυτή είναι η λογική του εν λόγω παιχνιδιού. Δεν χρειάζεται λοιπόν μόνο «ο καλός να  γίνει κακός» και το αντίθετο, αλλά περισσότερο να τονισθεί μέσα από εικονικές μάχες πως στο τέλος η εξουσία είναι αυτή που πάντα κερδίζει. Και εξουσία είσαι εσύ, ο ίδιος ο παίχτης του video game. Αντίπαλος ο εαυτός σου, η αντίδραση και το ξέσπασμά σου, που μπαίνει από νωρίς στην σκηνοθετημένη ροή. Η πραγματικότητα το δείχνει καθημερινά: κανείς δεν παρεμβαίνει με βάση τον εαυτό του παρά με ότι του έχει υποδείξει όχι μόνο το δελτίο των οκτώ αλλά το πλήθος των «βοηθημάτων», με κατεύθυνση την υποδούλωση του εγώ. Είσαι εσύ λοιπόν που στρέφεσαι κατά του εαυτού σου, εσύ και μόνο εσύ. Και πολλοί μαζί θιασώτες της ακραιφνούς αυτοκαταστροφικής μανίας, οδηγούν σταδιακά στην ιδανική φυλακή, στην φυλακή χωρίς φύλακες. Αυτό το χρειάζεται η εξουσία αφού έτσι δεν ξοδεύει από τις δυνάμεις καταστολής για να επιβάλλει την τάξη. Εθισμός στον μανιώδη αυτοεξευτελισμό και εμμονή στην κατά περίσταση αυτοδικία, δημιουργούν την πλατφόρμα άσκησης της κατάλληλης εξουσίας από το σύστημα του γενικευμένου  ολοκληρωτισμού. Η πόρευση της κοινωνίας σε επίπεδους δρόμους, ο αυτοεγκλωβισμός του ατόμου σε  κατοπτεύσιμους κατηγορικούς προσδιορισμούς, είναι η τελευταία νίκη ενός κατά τα άλλα ασθμαίνοντος καπιταλισμού, που δεν είναι και λίγες οι φορές που έχει σκάψει τον λάκκο του, προσφέροντας μοναδική ευκαιρία στις ελεύθερες συνειδήσεις να πρωτοστατήσουν για άλλη μια φορά στην ιστορία. Όμως πάντα κάτι γίνεται και στο τέλος οι κατασταλτικοί μηχανισμοί επιβάλλονται. Μέχρι την επόμενη μάχη επικυριαρχίας υπάρχει ακόμη δρόμος, εξαρτάται όμως βέβαια από την συχνότητα της «παρενόχλησης» και από τα εμπόδια που μπαίνουν στην πορεία. Ως τότε όμως, και φυλακές υπάρχουν και φύλακες δεν χρειάζονται μιας και η πόρευση είναι εξασφαλισμένη. Εκτός και αν δοθεί και πάλι η αφορμή και οι άνθρωποι ξεσκονίσουν για μια ακόμη φορά τα βιβλία, πετώντας στα σκουπίδια τα cd της εκάστοτε σκηνοθετημένης από τα διαφημιστικά γραφεία εξέγερσης.